Tanzimat Edebiyatı Dönemi'nde Yapılan Yenilikler Nelerdir? Tanzimat Dönemi’nin Edebiyata Yansımaları

Tanzimat Dönemi (1839), Türk Osmanlı Devleti'nde modern Avrupa düşüncesinin ve yaşamının etkilerinin hissedildiği, devlet yapısında çeşitli yeniliklerin gerçekleştirildiği kritik bir dönem olarak kabul edilir.

Bu dönem, Osmanlı İmparatorluğu'nun yaşadığı çözülme sürecinin önlenmesi amacıyla başlatılmıştır. 18. yüzyılın sonlarına doğru başlayan çöküş ve gerileme süreci, devletin içine aldığı zorlu sorunlarla birlikte devam etmekteydi. Mustafa Reşit Paşa gibi aydınlar, bu duruma karşı Batılılaşma ve modernleşme adımlarının atılması gerektiğine inanıyordu. Bu nedenle devrimci bir nitelik taşıyan Tanzimat Dönemi, Osmanlı idare sisteminin köklü bir şekilde değiştirilmesini hedeflemiştir.

Tanzimat'ın en önemli belgesi, padişah tarafından kaleme alınan Tanzimat Fermanı'dır. Bu ferman, 3 Kasım 1839'da Gülhane Parkı'nda halkın önünde okunarak ilan edilmiştir. Ferman, Osmanlı Devleti'nin yeni bir döneme gireceğini ve modernleşme adımlarının atılacağını duyurmuştur. Bu adımlar arasında, adaletin sağlanması, vergi sisteminin düzenlenmesi, eğitim ve askerî alanda reformlar yapılması gibi önemli yenilikler bulunmaktadır.

Tanzimat Dönemi, Osmanlı Devleti'nin yeniden yapılanma sürecinin başlangıcı olarak görülmektedir. Bu dönemde yapılan reformlar, Osmanlı toplumunda ve devlet yapısında önemli değişikliklere yol açmıştır. Tanzimat'ın etkileri sadece bu dönemle sınırlı kalmamış, sonraki dönemlerde de etkisini göstererek Osmanlı İmparatorluğu'nun modernleşme sürecini hızlandırmıştır.

Toplumda gerçekleşen bunca yeniliğe elbette edebiyat duyarsız kalamazdı. Bu dönem, Türk edebiyatı açısından da oldukça verimli ve yeniliklerle dolu bir dönem olmuştur.

Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatında Yenilikler

Tanzimat Dönemi, Osmanlı İmparatorluğu'nun köklü değişimler yaşadığı bir dönemdir ve bu dönemde Türk edebiyatında birçok önemli yenilik ve gelişme gerçekleşmiştir.

·        Tanzimat Fermanı'nın ilanıyla (1839) birlikte Türk edebiyatı büyük bir dönüşüm geçirmiş ve Batı tarzında eserler verilmeye başlanmıştır.

·        Bu dönemin belirgin özelliklerinden biri; hak, adalet, özgürlük, vatan gibi kavramların edebiyatta ilk kez yoğun bir şekilde kullanılmaya başlanmasıdır.

·        Tanzimat edebiyatı, genel olarak birinci ve ikinci dönem olmak üzere ikiye ayrılmıştır.

·        Bu ayrım, dönemin siyasî ve kültürel atmosferine bağlı olarak eserlerde farklı vurguların ortaya çıkmasını sağlamıştır.

·        Tanzimat dönemi yazarları, yazı dilini halkın anlayabileceği bir dile yaklaştırmaya önem vermiş ve bu sayede eserlerini geniş kitlelere ulaştırmayı hedeflemişlerdir.

·        Tiyatro ise halkı aydınlatma aracı olarak görülmüş ve toplumun sosyal sorunlarına dikkat çekmek amacıyla kullanılmıştır.

·        Toplumcu bir çizgiyi benimseyen Tanzimat yazarları, Divan edebiyatındaki bölüm güzelliği anlayışına karşı konu bütünlüğüne ve anlatımın güzelliğine önem vermişlerdir.

·        Özellikle Namık Kemal, Ziya Paşa, Şinasi ve Ahmet Mithat Efendi gibi birinci dönem Tanzimat sanatçıları, eserlerinde halkın yaşadığı sorunları ve toplumsal adaletsizlikleri ele almış ve halkın sesi olmuşlardır.

·        Tanzimat Dönemi Türk edebiyatı, Osmanlı İmparatorluğu'nun modernleşme sürecinde önemli bir kilometre taşı olmuş ve edebiyatın yanı sıra toplumsal ve siyasî alanda da derin izler bırakmıştır.

·        Bu dönem, Türk edebiyatının bugünkü şeklinin temellerinin atıldığı ve Batılı anlamda bir edebiyat geleneğinin oluşmaya başladığı bir dönemdir.

Birinci Dönem Tanzimat Edebiyatında Yenilikler

Tanzimat edebiyatı, Osmanlı İmparatorluğu'nda önemli bir dönemeç oluşturmuştur. Bu dönemde gerçekleşen yenilikler hem edebiyat dünyasını hem de toplumsal yapıyı derinden etkilemiştir. Tanzimat edebiyatının ilk döneminde birçok önemli değişim ve gelişme yaşanmıştır.

·        Tanzimat edebiyatı döneminde, ilk defa "vatan millet, hak adalet, özgürlük" gibi kavramlar sıkça kullanılmaya başlanmıştır.

·        Bu kavramlar, toplumsal bilinçlenmenin ve millî duyarlılığın artması açısından büyük bir önem taşımıştır.

·        Aynı zamanda, Batı'da ortaya çıkan ilk eserlerin Türk edebiyatında da görülmeye başlanmasıyla birlikte modernleşme süreci edebiyat alanında da kendini göstermeye başlamıştır.

·        Tanzimat edebiyatının önemli bir özelliği de toplumu bilinçlendirmek için edebiyatı bir araç olarak görmesi olmuştur.

·        Bu dönemde dilin sadeleşmesi gerektiği vurgulanmış ancak bu konuda tam anlamıyla başarı sağlanamamıştır.

·        Yine de roman, modern hikâye, tiyatro, gazete, eleştiri ve anı gibi yeni edebî türlerin ortaya çıkmasıyla birlikte edebiyat zenginleşmiş ve çeşitlenmiştir.

·        Tanzimat dönemi sanatçıları sadece edebî çalışmalarıyla değil aynı zamanda devlet adamı sıfatıyla da öne çıkmışlardır.

·        Bu dönemin sanatçıları hem klasisizm hem de romantizm akımlarından etkilenmişlerdir.

·        Bu sayede Türk edebiyatı hem klasik geleneği korumuş hem de modernleşme sürecine ayak uydurmuştur.

·        Bu dönemdeki yenilikler ve sanatçıların çabaları, Türk edebiyatının bugünkü şeklinin oluşmasında önemli bir rol oynamıştır.

İkinci Dönem Tanzimat Edebiyatında Yenilikler

Tanzimat edebiyatının ikinci dönemi, Osmanlı edebiyatının büyük bir değişim geçirdiği ve birçok yeniliğin ortaya çıktığı bir dönemdir. Bu dönemdeki yenilikler, edebiyatın hem içeriğinde hem de biçiminde belirgin değişimlere yol açmıştır.

·        Tanzimat edebiyatının ikinci döneminde, sanatçılar daha bireysel ve içsel konulara yönelmişlerdir.

·        Artık eserlerdeki ana tema, bireyin iç dünyasındaki deneyimler ve duygular olmuştur. Bu da edebiyatın daha derin ve kişisel bir boyut kazanmasını sağlamıştır.

·        Diğer bir yenilik, "Sanat, sanat içindir" görüşünün benimsenmesidir. Yani sanat eserleri sadece estetik değer taşımak amacıyla yaratılmıştır. Sanatçıların amacı, izleyiciye veya okuyucuya estetik bir tecrübe kazandırmaktır.

·        Dil kullanımı da önemli bir değişime uğramıştır. Dil daha ağırlaştırılmış, edebî bir dille yazılmıştır.

·        Bu da edebiyatın daha sofistike ve derin anlamlar içeren bir hâl almasını sağlamıştır.

·        Tiyatro eserleri de artık sadece oynanmak için değil, okunmak için yazılmıştır. Bu da tiyatronun edebî bir nitelik kazanmasına ve daha çok kitleye hitap etmesine olanak sağlamıştır.

·        Realizm ve natüralizm, bu dönemdeki baskın akımlar olarak öne çıkmıştır. Sanatçılar, gerçekliği ve doğayı en doğru şekilde yansıtmaya çalışmışlardır.

·        Gazetecilik ise ilk dönemdeki toplumsal etkisini yitirmiş, daha çok günlük olaylara odaklanmıştır. Toplumsal makalelerin yerini edebî makaleler almıştır.

·        Şiirde de önemli değişiklikler görülmüştür. Konular genişletilmiş; ölüm, aşk, karamsarlık gibi temalar işlenmiştir.

·        Sanatçılar güzelliğin, her şeyin konusu olabileceğini savunmuşlardır. Yani güzel olan her şey şiirin konusu olabilirdi.

·        Roman ve öykü tekniği de gelişmiş, daha nitelikli eserler ortaya çıkmıştır. Betimlemeler ölçülü bir şekilde yapılmış, gözleme ve gerçekçi anlatıma önem verilmiştir.

·        Bu dönemdeki sanatçılar arasında Recaizâde Mahmut Ekrem, Abdülhâk Hamit Tarhan, Samipaşazâde Sezai, Nâbizâde Nâzım gibi isimler öne çıkmıştır. Muallim Naci ise Divan edebiyatının tek savunucusu olarak dikkat çekmiştir.