Tarih Düşürme Nedir? Özellikleri Nelerdir? Dîvan Edebiyatında Tarih Düşürme Geleneği Nedir?

Tarih düşürme, belirli bir olayın tarihini ebced adı verilen bir sistemle belirleme işidir. Bu sistemde harflerin sayısal değerleri kullanılarak toplamları belirli bir hicrî yılı işaret eden kelime, tamlama, cümle, dize veya beyit oluşturulur. Arap alfabesindeki her harfin bir sayı değeri vardır ve ebced hesabında bu harfler, alfabetik sıraya göre değil; sayı değerlerine göre düzenlenmiştir. Bu özel sıralamaya "Ebced düzeni" denir. Ebced düzeninde harfler, anlamlı sözcükler şeklinde sıralanmıştır. Bu yöntem, tarihlerle ilgili sanatsal ve edebî çalışmalarda sıkça kullanılmıştır ve geçmişte önemli olayların tarihini estetik bir şekilde ifade etmek için tercih edilmiştir. Dîvan edebiyatında tarih düşürme sanatının altın çağını yaşatan ünlü şair Sürûrî, asıl adıyla Seyyit Osman, 11 Şubat 1752'de dünyaya gelmiştir. Medrese eğitimi alarak edebî yeteneğini sağlamlaştıran Sürûrî, genç yaşlarda "Hüznî" mahlasıyla şiirler kaleme almıştır.

Tarih Düşürme Örnekleri

q “Sürurî’nin vefatı mucib-i hüzn oldu ahbaba”

                                   (Keçecizâde İzzet Molla)

Keçecizâde İzzet Molla, Sürurî’nin ölümü üzerine yazdığı bu dizedeki tüm harflerin sayı değerleri toplandığında Sürurî’nin ölüm yılı olan H.1229 karşılık gelir.

q “Geldi Burc-i Evliyâ’ya Pâdişâh-ı nâmdâr”

                                                          (Fuzûlî)

Dîvan şairi Fuzûlî, Kanuni Sultan Süleyman tarafından Bağdat’ın fethedilmesi üzerine Bağdat Kasidesindeki “Geldi Burc-i Evliyâ’ya Pâdişâh-ı nâmdâr” dizesindeki bütün harflerin sayı değerleri toplandığında Bağdat’ın fethi olan H.941 sayısı ortaya çıkmaktadır.