Tezat (Karşıtlık-Zıtlık) Söz Sanatı Nedir? Tezat Sanatı Örnekleri

Tezat; karşıt duyguları, düşünceleri veya durumları kullanarak metnin etkisini artırır. Örneğin, "Samimi olmak için çabaladıkça riyakârlığı ortaya çıkıyordu." cümlesinde, "samimi" ile "riyakârlık" arasındaki çatışma belirgin bir şekilde ortaya konmuştur.

Benzer şekilde "Bir kâse çorba içimi ısıtmaya yetti, şu soğuk kış gününde." cümlesinde, sıcaklığı çağrıştıran "ısıtmak" kelimesi ile karşıtlık oluşturan "soğuk" kavramı arasında bir tezat vardır. Bu kullanımlar, metni daha etkileyici ve akılda kalıcı hâle getirir. Tezat yalnızca yazınsal eserlerde değil, aynı zamanda günlük dilde de sıkça kullanılır. Bu söz sanatı, iletişimde derinlik ve vurgu sağlar; okuyucunun veya dinleyicinin dikkatini çeker ve metni daha çekici kılar.

Tezat (Karşıtlık) söz sanatı, edebî eserlerde kullanılan bir söz sanatıdır. Bu sanat, metindeki kelimelerin ya da ifadelerin birbiriyle zıt anlamlar taşımasıyla oluşturulur. Karşıtlık söz sanatı, metne derinlik kazandırır ve okuyucunun dikkatini çeker. Aynı zamanda yazarın duygularını, düşüncelerini ya da mesajını vurgulamak için etkili bir araçtır. Bu teknik; şiirlerden romanlara, denemelerden konuşmalara kadar pek çok edebî türde kullanılabilir. Tezat sanatında bir hususa dikkat etmek gerekir: Tezat yalnızca zıt anlamlı sözcüklerin bir arada kullanılması değildir. Tezat sanatı için birbirine zıt özelliklerin de belirtilmesi gerekir.

Tezat Sanatı Örnekleri

·         "Gülmek ol, goncaya münasiptir,
Ağlamak bu, dil-i hazine gerek."

Gülmek ve ağlamak zıt anlamlı sözcükler olduğundan tezat sanatı kullanılmıştır.

·         "Ne siyah eylemiş bu nasiyeyi
Saçımı bembeyaz eden bahtım."
                      Abdülhak Hamit Tarhan

· Sokakta gülerek koştuğumuz günleri düşündüğümde üzülürüm.

· Masum bir yüzü vardı tüm suçluluğuna rağmen.

· Bir umuda bağlanmak ister insan tüm çaresizliğime inat.

· Şu soğuk günlerde bir konuşması yetti içimi ısıtmaya.

· İşe erken gelmesine rağmen işten en geç çıkan oydu.

· Kazanırken kaybettiğini tek başıma elde etiğim başarıyla görmüştü.

·         "Neden böyle düşman görünürsünüz,
Yıllar yılı dost bildiğim aynalar?"

Cahit Sıtkı Tarancı’ya ait olan bu dizelerde, yıllarca dost olarak bildiği aynaların kendisine artık düşman göründüğünü belirtmektedir. Bu noktadan hareketle tezat söz sanatı kullanılmıştır.

·         "Ne efsûnkâr imişsin âh ey didâr-ı hürriyet
Esîr-i aşkın olduk gerçi kurtulduk esâretten"

Namık Kemal’in Hürriyet Kasidesi’nden alınan bu dizelerde hürriyet sözcüğünün zıttı olarak esir ve esaret sözcükleri kullanılmıştır.