Toplumcu-Gerçekçi Şiir Nedir? Özellikleri Nelerdir? Serbest Nazım, Fütürizm ve Nazım Hikmet

Toplumcu Gerçekçi edebiyat, 1960 Anayasası'nın getirdiği kısıtlı özgürlük ortamıyla birlikte Türkiye'de ve dünya genelinde önemli bir hareket olarak ortaya çıktı. Bu dönemde siyasal süreçlerin çeşitlenmesi ve şiddetlenmesi, bireylerin kendi varoluşlarını ve konumlarını sorgulamalarına neden oldu. Liberal kapitalist sisteme karşı çıkan büyük çoğunluk, örgütlenerek toplumcu gerçekçi bir kimlikle hareket etmeye başladı.

Marksist ideolojinin etkisiyle ortaya çıkan bu hareket, sanatı bir üretim biçimi olarak kabul ederek toplumsal pratiğe odaklandı. Bu süreçte Marksist kökenli şairler, şiirleri aracılığıyla Marksist kimliklerini ifade etmeye başladılar. Sanatın öznesi ve dili değişerek işçi sınıfının sesi hâline geldi. Marksist söylem, materyalist öğeler içeren bir şiir anlayışını benimsedi ve temel olarak ekonomik modelle yakından ilişkilendirildi.

Marksist şiirin temel özellikleri arasında diyalektik devinim, sömürüye karşı başkaldırı, esaretten hürriyete geçiş, gelenek ile yenilik arasındaki çatışma gibi temalar bulunur. Dil ve üslup düzeyinde ise sloganlar, yöresel ağız özellikleri, argo ve küfür gibi unsurlar kullanılarak toplumsal gerçekliğe vurgu yapıldı. Nâzım Hikmet'in fütürist özellikleri, Ahmet Arif'in ise yöresel ağız özelliklerini içermesi bu dönemin önemli örneklerindendir.

Marksist şairler, geleneksel formları parçalayarak yeni bir şiir anlayışı oluşturmayı hedeflediler. Ancak bu süreçte ideolojik içeriğin ön planda olması ve üretken bir biçimde ifade edilmesi gerektiği vurgulandı. Şiirin sadece devrimci bir araç olması yeterli görülmedi, aynı zamanda şiirin içerik ve biçim sorunları da ele alındı.

Bu dönemde Marksist şiirin genel tema ve konuları şunlardı:

·        Yerleşik düzen eleştirisi,

·        Sınıf anlayışı ve işçi sınıfı konularının ön plana çıkması,

·        Kadın hakları ve yeni bir sığınak arayışı,

·        Doğa ve diyalektik diriliş,

·        Kentleşme ve beraberinde gelen sorunlar.

Marksist şiir, ideolojik değerleri doğrultusunda estetik kaygılardan önce gelen bir anlayışı temsil etti ve sanat dünyasında önemli bir etki yarattı. Bu hareket, toplumsal dönüşüm ve adalet arayışında önemli bir rol oynadı ve edebiyat dünyasına farklı bir bakış açısı getirdi.

Toplumcu Gerçekçi Şiir Özellikleri

·        Toplumcu Gerçekçi Şiir Anlayışı, edebî bir akım olarak materyalist dünya görüşüne dayanır ve Marksist ideoloji tarafından şekillendirilir.

·        Bu akım, Maksim Gorki'nin 1934 Moskova'daki Yazarlar Birliği Kongresi'nde belirttiği bazı temel prensipler etrafında şekillenir.

·        Bu akımın ideolojik arka planını, Marksist düşünce oluşturur.

·        Marksist perspektif; toplumsal ilişkileri, sınıf çatışmalarını ve ekonomik yapıyı vurgular.

·        Toplumcu Gerçekçi Şiir Anlayışı da bu temel üzerine oturur ve toplumun kolektif yapısını, insanın sosyal ilişkiler içindeki yerini merkeze alır.

·        Toplumcu gerçeklik, önceki eleştirel gerçeklikten farklıdır çünkü pragmatik bir bakış açısına sahiptir ve bir tezi savunur.

·        Bu akımda insanı belirleyen en önemli unsurlardan biri kolektivizmdir.

·        Sosyalist bireysellik ancak kolektif emek içinde gelişebilir ve bu da toplumcu gerçekçilikte vurgulanır.

·        Yaşam eylem ve yaratım sürecidir. Bu edebiyat akımı, eğitsel bir işleve sahiptir ve sosyalist bireyselliğin geliştirilmesi bu edebiyatın ana hedefidir.

·        Sanat, dinsel ve töresel bağlardan koparılarak bireysel varoluş biçimi olarak algılanır.

·        Bu akım, bireye anlam kazandıranın toplum olduğunu savunur ve toplumun dönüşümüne yönelik devrimci bir söylemle işler.

·        Toplumcu Gerçekçi Şiir Anlayışı, edebiyatımızda köylü- ağa çatışması, yönetici sınıf ile büyük azınlık arasındaki çelişkileri devrimci bir bakış açısıyla ele alır ve bu çatışmaları şiirsel bir dille işler.

·        Bu akım sadece edebiyatın bir alanı olarak değil, aynı zamanda toplumsal dönüşüm ve bilinçlenme sürecinin bir aracı olarak da görülür.

·        Bu nedenle toplumcu gerçekçilik, Türk edebiyatında önemli bir yer tutar ve sürekli olarak gelişerek evrilmeye devam eder.

Toplumcu-Gerçekçi Akımın Temsilcileri

Bu akımın temsilcileri arasında;

·        Beşir Fuat

·        Abdullah Cevdet

·        Nazım Hikmet

·        Rıfat Ilgaz

·        Ercüment Behzat Lav

·        Ataol Behramoğlu

·        Ceyhun Atuf Kansu

·        Ahmet Arif

·        Şevket Süreyya

·        Enver Gökçe

·        Şükran Kurdakul

·        Hasan Hüseyin Korkmazgil

·        Mehmet Başaran

·        Can Yücel

·        Ahmet Oktay

·        Necati Cumalı

·        Özdemir İnce

·        Eray Canberk

·        Gülten Akın

·        Attila İlhan

·        Kemal Özer

·        Yaşar Miraç

·        Veysel Çolak gibi isimler bulunmaktadır.

Bu yazarlar ve şairler, toplumcu ve gerçekçi bir bakış açısıyla eserler üretmişlerdir. Toplumun sorunlarını, insan ilişkilerini, sosyal adaletsizlikleri ve günlük yaşamın detaylarını eserlerinde işlemişlerdir. Bu akımın temsilcileri sadece edebiyat dünyasında değil, aynı zamanda toplumsal dönüşüme katkı sağlayarak önemli bir rol üstlenmişlerdir. Onların eserleri, günümüzde dahi okuyucuları etkileyip düşündüren, toplumsal meselelere farklı bir bakış açısı getiren niteliktedir.

Nazım Hikmet ve Toplumcu Gerçekçilik

·        Nazım Hikmet, Türk edebiyatının en önemli şairlerinden biridir ve sosyalist toplumcu-gerçekçi geleneğin öncülerinden biri olarak kabul edilir.

·        Şiirleri, toplumsal sorunlara duyarlılığı, özgürlükçü söylemi ve biçimsel yenilikleriyle dikkat çeker.

·        Hikmet'in sanat hayatı, ilk olarak "Feryad-ı Vatan" adlı şiiriyle başlar.

·        Bu dönemde hece ölçüsünde şiirler yazan Hikmet, ilerleyen yıllarda serbest şiirlerle tanınır hâle gelir.

·        Rusya dönüşünde kaleme aldığı "835 Satır" adlı eseri, biçimsel açıdan önemli bir dönüm noktası oluşturur ve Nazım Hikmet'in serbest şiir anlayışını güçlendirir.

·        "Jokond ile Si·ya·u" gibi basamaklı (merdiven) dize yapısına sahip diğer eserleri de dikkat çeker.

·        Nazım Hikmet'in şiirlerinde ses ve ritim duygusu ön plandadır. Özellikle "Makineleşmek İstiyorum" adlı şiiri, söylem ve yapı açısından büyük ilgi görür.

·        Şairin şöhretini artıran en önemli eserlerinden biri ise "Simavna Kadısı Oğlu Şeyh Bedrettin Destanı"dır.

·        Uzun şiirlerinde senaryo havası hissedilir ve olay örgüsüyle okuyucuyu içine çeker.

·        Nazım Hikmet'in Rus şair Mayakovski ve Fütürizm akımının kurucusu İtalyan şair Marinetti'den etkilendiği bilinmektedir.

·        Fütürist bir şair olarak da kabul edilen Hikmet, modernizmi ve toplumcu duyarlılığı bir araya getirerek edebiyata yeni bir soluk getirmiştir.