Yunus Emre Hayatı, Edebî Kişiliği ve Eserleri; Yunus Emre Şiirinin Özellikleri

Fuat Köprülü'nün “Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar” isimli eseri, Yunus Emre'nin şahsiyetini ve eserlerini derinlemesine inceleyen, Türk edebiyatı üzerindeki etkisini açık bir şekilde ortaya koyan önemli bir çalışmadır. Bu eserde Yunus Emre'nin yaşadığı dönemin sosyal ve kültürel arka planı, onun şiir anlayışı, dil ve üslup özellikleri detaylı bir şekilde ele alınır.

Yunus Emre, Türk halk edebiyatının önemli şairlerinden biri olarak kabul edilir. Hayatıyla ilgili kesin bilgilere ulaşmak zor olsa da 13. yüzyılın ortalarında veya 14. yüzyılın başlarında Orta Anadolu'da yaşadığı tahmin edilir. Eskişehir'de doğduğu ve orada vefat ettiği rivayet edilir.

Yunus Emre’nin Edebî Kişiliği

·        Yunus Emre; dönemindeki toplumsal ve siyasi çalkantılara rağmen Allah aşkını, insan sevgisini, ahlâkî değerleri ve tasavvufi düşünceleri ön plana çıkaran şiirleriyle bilinir.

·        Onun eserlerindeki derin hoşgörü ve evrensel mesajlar, günümüze kadar etkisini sürdürmüştür.

·        Şair eserlerinde; Allah inancını, insan sevgisini, varlık-yokluk-ölüm gibi kavramları işler.

·        Dil olarak sadeliği tercih eder ve bu sayede XIII. yüzyıl Türkçesiyle yazdığı eserlerinde kolaylıkla anlaşılır bir üslup kullanır.

·        Hem hece ölçüsüyle dörtlükler hem de aruz veznini başarıyla kullanır.

·        Yunus Emre'nin eserleri, halk arasında büyük ilgi görmüştür şiirleri bestelenmiştir.

·        Özellikle Bektaşî tarikatı tekkelerinde Yunus'un şiirlerini okumak ve onun gibi şiirler söylemek, uzun yıllardır devam eden bir geleneğin ve keyifli bir ritüelin parçası olmuştur.

Yunus Emre’nin Eserleri

Divan

·        Yunus Emre'nin Divan'ı, Anadolu'nun önemli edebî eserlerinden biridir ve şairin sanatındaki yetkinliği ve derinliği gösteren bir eserdir.

·        Divan, Yunus Emre'nin ilk önemli eseri olarak kabul edilir ve Anadolu'da divan sahibi ilk sanatçı olarak değerlendirilir.

·        Divan'da Yunus Emre, dil kullanımıyla Oğuz dilinin en yetkin isimlerinden biri olarak görülmüştür.

·        Şiirlerinde hece ve aruz ölçüsünü birlikte kullanmıştır.

·        Divan'ın içerisinde yaklaşık 400 şiir bulunmaktadır.

·        Bu şiirler arasında ilahilerin yanı sıra gazel ve mesnevi nazım şekliyle yazılmış eserler de mevcuttur.

·        Divan; Yunus Emre'nin aşk, düşünce ve coşku dolu şiirlerini bir araya getiren bir koleksiyon niteliğindedir.

·        İlahiler genellikle dörtlük yapısına sahiptir ve şairin duygusal derinliğini ve sanatsal yeteneğini yansıtır.

·        Divan'da bulunan gazel ve mesnevi tarzındaki şiirler ise farklı konuları ve temaları işler.

·        Yunus Emre Divanı'nın çeşitli yazma nüshaları bulunmakla birlikte tüm şiirlerin kesin olarak Yunus Emre'ye ait olduğu söylenemez.

·        Divan'a zamanla Yunus tarzında eserler yazan diğer şairlerin şiirleri de eklenmiştir. Bu nedenle Divanın farklı nüshalarının incelenmesi ve karşılaştırılması önemlidir.

·        Divan, Yunus Emre'nin şairlik gücünü en iyi şekilde gösterdiği eseridir.

·        Eski harflerle basılmış nüshaları daha sonra modern harflerle yayımlanmış ve bu değerli eser daha geniş kitlelere ulaşmıştır.

·        Burhan Toprak ve Abdülbâki Gölpınarlı, Yunus Divanı'nı modern harflerle yayımlayarak şairin şiirlerini daha geniş kitlelere ulaştırmışlardır.

Risâletü’n Nushiyye

·        Risâletü'n-Nushiyye, 14. yüzyılın başlarında yazılmış önemli bir eserdir.

·        Yunus Emre'nin kaleminden çıkan bu mesnevi tarzındaki eser, aruz vezni ve nazım şekliyle yazılmıştır.

·        Eserde, Arapça ve Farsça kelimeler sıkça kullanılır ve sembolik bir anlatım tercih edilir.

·        Soyut kavramlar insanîleştirilir ve iyi ile kötünün mücadelesi anlatılır.

·        Bu durum, Yunus'un hem kültürlü bir şair hem de ahlâkî değerlere önem veren bir mutasavvıf olduğunu ortaya koyar.

·        Risâletü'n-Nushiyye'nin 563 beyitten oluştuğunu görürüz.

·        Eser, 13 beyitlik bir mukaddimeyle başlar ve ardından mensur bir bölüm gelir.

·        Daha sonra ise şu üç ana bölüme ayrılır: Dasitan-ı Ruh ve Akıl, Dasitan-ı Kanaat, Dasitan-ı Gadab.

·        Her bölüm, farklı konuları ele alır ve okuyucuya farklı açılardan bakma imkânı sunar.

·        Dasitan-ı Ruh ve Akıl bölümünde, insanın ruh dünyası ve aklının önemi üzerinde durulur. İnsanın içsel dünyasını anlaması ve ruhunu temizlemesi gerektiği vurgulanır.

·        Dasitan-ı Kanaat bölümünde ise doygunluk ve iç huzurun önemi ele alınır. İnsanın kendi durumundan memnun olması ve yaşamıyla barışık olması gerektiği vurgulanır.

·        Son olarak Dasitan-ı Gadab bölümünde ise öfkenin zararları ve nasıl kontrol altına alınması gerektiği üzerinde durulur. Öfkenin insanı nasıl etkilediği ve huzursuzluk yarattığı açık bir şekilde anlatılır.

·        Risâletü'n-Nushiyye, Yunus Emre'nin derin düşünce dünyasını ve insanın içsel yolculuğunu anlatan önemli bir eserdir.

Yunus Emre Şiirleri

ŞOL CENNETİN IRMAKLARI

Şol cennetin ırmakları
Akar Allah deyu deyu
Çıkmış islam bülbülleri
Öter Allah deyu deyu

Aydan aydındır yüzleri
Şekerden tatlı sozleri
Cennette huri kızları
Gezer Allah deyu deyu

Yunus Emre var yarına
Koma bugünü yarına
Yarin Hakk’ın divanına
Çıkam Allah deyu deyu

NİÇİN AĞLARSIN BÜLBÜL HEY

Sen burda garip mi geldin
Niçin ağlarsın bülbül hey
Yorulup iz mi yanıldın
Niçin ağlarsın bülbül hey

Karlı dağlardan mı aştın
Derin ırmaklar mı geçtin
Yârinden ayrı mı düştün
Niçin ağlarsın bülbül hey

Hey, ne yavuz inilersin
Benim derdim yenilersin
Dostu görmek mi dilersin
Niçin ağlarsın bülbül hey

                                      ...

BANA SENİ GEREK SENİ

Aşkın aldı benden beni
Bana seni gerek seni
Ben yanarım dün ü günü
Bana seni gerek seni

Ne varlığa sevinirim
Ne yokluğa yerinirim
Aşkın ile avunurum
Bana seni gerek seni

Aşkın aşıklar oldurur
Aşk denizine daldırır
Tecelli ile doldurur
Bana seni gerek seni

                                         ...