Eğitim Öğretim İle İlgili Belgeler > Konu Anlatımlı Dersler > Fen Bilimleri Konu Anlatımı

BASINÇ KONU ANLATIMI KATILARIN BASINCI SIVILARIN BASINCI GAZ BASINCI (FEN TEKNOLOJİ KONU ANLATIMI FEN BİLİMLERİ KONU ANLATIMLARI)

 

Yeryüzünde bulunan bütün maddeler ağırlıklarından dolayı bulundukları zemin üzerine kuvvet uygular. Uygulanan bu kuvvetler cisimler üzerinde bir basınç oluşturur. Buna göre basınç, kuvvetin bir etkisidir.

Katıların Basıncı

Birim yüzeye dik olarak etki eden kuvvete BASINÇ denir.

Basıncı neler etkiler?

Ağırlıkları aynı olan bir leylek ve bir ördeğin bataklıkta yürürken batma oranları değişik olur. Ördek daha az leylek daha çok batacaktır. Bunun sebebi ördeğin yere değen ayak yüzeyinin leyleğinkinden daha büyük olmasıdır.

SONUÇ: Yüzey alanı azaldıkça basınç daha fazla olur.

Ayak tabanlarının yüzey alanları eşit bir bebek ve bir kedinin karda yürürken bıraktıkları izin derinlikleri farklı olur. Bebeğin bırakacağı iz kedinin bırakacağı izden daha derindir. Bunun sebebi bebeğin ağırlığının daha büyük olmasıdır.

SONUÇ: Ağırlık arttıkça basınç daha fazla olur.

 

 

Belirli bir ağırlığa sahip cismin temas yüzeyi küçüldükçe basınç artar. Cisimlerin uyguladıkları basınç, cismin yüzeyi ile ters orantılıdır.

P₂ > P₁ dir. Çünkü P₂ de birim alana düşen kuvvet P₂ den büyüktür. Cismin ağırlığı değişmemiştir. Yalnız yere değme yüzey alanı azalmıştır.

 

Cisimlerin ağırlıkları artarsa temas ettikleri yüzeye uyguladıkları basınçta artar. Basınç, cisme uygulanan kuvvetle doğru orantılıdır.

P₂ > P₁ dir. Çünkü P₂ de birim alana düşen kuvvet P₂ den büyüktür. Cismin yere değme yüzey alanı değişmemiştir. Yalnız ağırlığı artmıştır.

 

 

Basınç P, kuvvet F ve değme yüzeyi A ile gösterilir. Buna göre basınç formülü;

 

 

KATI BASINCININ KULLANIM ALANLARI

 

ü  Ağırlığı çok fazla olmasına rağmen kepçe tarzında araçlar toprağa batmadan rahatça iş yapabilirler. Bunun sebebi tekerlek yerine daha büyük yüzey alanına sahip paletlerinin olmasıdır. Yüzey alanı büyük olduğu için yere uyguladığı basınç azalmış bu sayede batmaktan kurtulmuştur.

ü  Bir elmayı elimize aldığımız kalın bir demir parçası ile kesmeyi deneyin ne kadar büyük kuvvet uyguladığınızı fark edersiniz. Ancak aynı elmayı bıçakla kesmeyi denediğinizde küçük bir kuvvetle işinizi yaptığınızı görürsünüz. Bunun sebebi bıçağın keskin yüzeyinin yüzey alanının küçük olmasıdır. Bu sayede basınç artmış ve elma kolayca kesilmiştir.

ü  Kayak yapmaya gittiğinizi düşünün. Ayağınıza topuklu ayakkabı olursa sürekli kara batarsınız. Ayağınızda spor ayakkabı olursa kara daha az batarsınız ancak ayağınızda palet olursa kara neredeyse hiç batmadan sporunuzu yapabilirsiniz. Bunun sebebi yüzey alanını artırarak basıncın azalmış olmasıdır.

ü  Çivi ve iğneleri düşünün. Bir uçları sivri olmasına rağmen diğer uçları geniş olarak tasarlanmıştır. Herhangi bir yere iğne ile bir şey tutturmak istediğinizde iğnenin sivri ucu cisme batarken geniş ucu elinize batmaz. Bunun sebebi sivri ucun yüzey alanının küçültülerek basıncın artırılmış olması, geniş ucun yüzey alanının artırılarak basıncın azaltılmış olmasıdır.

 

Sıvıların Basıncı

Sıvıların belli bir şekli yoktur. İçinde bulundukları kabın şeklini alırlar. Sıvıların katılardan temel farkı akışkan olmalarıdır. Bundan dolayı sıvılar bulundukları kabın taban ve yan yüzeylerine yani dokundukları her noktaya basınç uygularlar.

 

 

SIVI VE GAZ BASINCININ TEKNOLOJİDEKİ KULLANIM ALANLARI

 

1-SU CENDERESİ

Yüklü bir akümülatör, bir tulumba veya bir kompresör yardımıyla bir akışkanı sıkıştırarak basınç elde eden ve sıvıların basınç iletme özelliğinden yararlanılarak yapılan araçlara “su cenderesi “ denir.

Su Cenderesinin Kullanıldığı Yerler

v  Pamuk, ot, saman gibi maddeleri balya yapmak

v  Kâğıt sıkıştırmak

v  Zeytin, pamuk gibi bitkilerin tohumlarından yağ çıkartmak

v  Üzüm sıkmak

v  Çelik vb. metalleri bükmek

v  Ağır yükleri kaldırmak

v  Salça fabrikasında domates sıkmak

v  Otomobil frenleri yapmak

v  Meyve suyu fabrikalarında meyve sıkmak

 

2- EMME BASMA TULUMBA

 

Sıvıları alçak yerlerden çekmeye ya da yüksek yerlere çıkarmağa yarayan alet. Tarla sulamalarda, şehirlerin su ihtiyacını gidermekte evlerde bahçelerde, benzin istasyonlarında işe yarayan faydalı aletlerdendir.

Tulumbaların çeşitleri çoktur. Başlıcaları genel olarak iki şekilde yapılmıştır.

 

Emme tulumba: Bir emme tulumba aşağıdan yukarıya doğru açılan bir kapakçık ile kapanan bir deliği olan bir pistonun içerisinde hareket ettiği bir tulumba gövdesin den yapılmıştır.

Tulumba gövdesi, bir emme borusu vasıtasıyla suyu yükseğe çıkaracak olan bir kuyu ile birleşmiştir. Tulumba gövdesinden bir kol aracılığı ile yukarı çekilen piston, emme borusundan suyu da yu  karı çekmiş olur. Piston, tekrar aşağı doğru bastırıldığında, bu pistonu bir yerinde bulunan kapakçıktan, piston üst bölümüne geçer.

Pistonun tekrar yukarı çekilmesi ile de tulumba gövdesinin yukarı bölümünde bulunan tulumba ağzından dışarıya akıtılmış olur. Devamlı piston hareketleri ile kuyularda bulunan sular, istenen yere çıkarılmış olur.

 

Basma tulumba: Piston yukarı çekildiğinde su haznede birikir ve piston tekrar aşağıya itildiğinde haznedeki su dışarı çıkar.

 

Emme basma tulumba:

Pistonun her inme ve çıkmasında devamlı, olarak su akması sağlanmış olur.

 

3-BAZI BİTKİ VE MEYVELERİN YAĞINI VE SUYUNU ÇIKARMADA KULANILAN SIKICI MAKİNELER

Meyve suyu  elde etmek için meyvelerin  sıkılması gerekiyor. Meyve suyu sıkma makineleri aynı prensiple çalışmaktadır.

 

4-YIKAMA YAĞLAMADA KULLANILAN MAKİNE

 

Yıkama yağlama yapan işyerlerinde arabaları kaldırılması için gerekli olan makine  sıvı ve gazların basıncı iletme özelliğinden yararlanılarak yapılmıştır.

(hidrolik kriko)

 

5-HİDROLİK FRENLER

Az kuvvetle çok iş yapılmasını sağlar.

 

NOT: Aslında gazlar sıvılara göre çok daha az kullanılmaktadır. Gazların basıncından daha çok parfüm, tüp gaz gibi sistemlerde kullanılır. Küçük hacimlere basınçla doldurulan gaz daha sonra küçük bir dokunuşumuzla dışarı çıkmaktadır. Basınçlı ortamdan dışarı çıkan gazı istediğimiz gibi kullanırız.

 

“FEN BİLİMLERİ DERSİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIMLAR”
SAYFASINA GERİ DÖNMEK İÇİN

>>>TIKLAYIN<<<

“FEN BİLİMLERİ DERSİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI, SORU BANKASI”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN<<<

“FEN BİLİMLERİ DERSİ İLE İLGİLİ YAZILI SORULARI”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN<<<