Eğitim Öğretim İle İlgili Belgeler > Konu Anlatımlı Dersler > Fen Bilimleri Konu Anlatımı

GENLEŞME KONU ANLATIMI (KATILARDA SIVILARDA GENLEŞME, OLUMLU OLUMSUZ ETKİLERİ) (FEN TEKNOLOJİ KONU ANLATIMI FEN BİLİMLERİ KONU ANLATIMLARI)

Maddeler Isının Etkisiyle Genleşir

Katılarda Genleşme
Isının etkisiyle sıcaklıkları artan maddelerin boyutları da değişir.
 Isının etkisiyle maddelerin boyutlarının değişmesine genleşme denir.

Genleşme, maddelerin cinsine göre farklılık gösterir.
Gözlük camları çerçeveler ısıtıldıktan sonra takılır. Böylece ısının etkisiyle çerçeveler genleşirse camın düşüp kırılması önlenmiş olur.

Sıvılarda Genleşme

Ağzına kadar dolu olan çaydanlık ya da tencere ısıtılınca taşar. Bu olay yalnızca katıların değil, sıvıların da genleştiğini gösterir. Genleşen suyun hacmi arttığı için çaydanlığa sığamaz, taşar.

Sıvılar, katılara göre daha fazla genleşir. Çaydanlıktaki su genleşirken, çaydanlık da genleşir. Ancak su daha fazla genleştiği için taşar.

Termometreler sıvıların genleşmesinden yararlanılarak yapılmıştır. Termometrelerde civa ya da renklendirilmiş alkol kullanılır. Termometrenin içindeki sıvı, sıcaklık arttığında genleşerek yükselir. Sıvının seviyesine karşılık gelen sayı o maddenin sıcaklığını gösterir.

Ne Kadar Genleşir?

Maddeler ısı aldıklarında ne kadar genleşirse ilk sıcaklığına döndüğünde o kadar büzülür, ilk sıcaklık ile son sıcaklık arasındaki fark fazlaysa genleşme de fazla olmuştur. Fark azsa genleşme de az olmuştur. Termometredeki sıvının ilk ve son sıcaklıkları arasındaki fark fazla olduğu için sıvı çok genleşmiştir diyebiliriz.

Termometreyi buz dolu bir kaba koyduğumuzda içindeki sıvı daha çok büzülür.

Not: Yerkabuğunu oluşturan kayaçların sıcaklığın etkisiyle genleşip büzülmesi toprağın oluşmasına neden olan etkenlerden biridir.

Gazların hacmi ısının etkisiyle büyük ölçüde artar. Bu nedenle bitmiş deodorant ya da sprey kutularını ateşe atınca patlar. Kutuların içinde çok az miktarda gaz kalır. Kutu ateşe atılınca çok az olmasına rağmen gaz genleşerek kutuyu patlatır. Bu nedenle boş deodorant kutularını kesinlikle ateşe atmamalıyız.

Gazlar, sıvı ve katılara göre daha fazla genleşir.

Genleşmenin Olumlu Etkileri

1.      Gazların genleşmesinden yararlanarak insanlar balonu yapmışlardır. Balondaki hava ısıtılır. Isınan hava genleşerek hafifler. Böylece balon yükselir, içindeki hava soğuyunca balon alçalır.

2.     Yangın sırasında sıcaklığın yükselmesi ile genleşen maddelerin devre oluşturmasıyla yangın alarm sistemleri yapılmıştır.

3.     Termometreler maddelerin sıcaklıkla genleşmesi özelliğinden yararlanılarak yapılmıştır.

4.     Ütü, fırın, buzdolabı, çamaşır ve bulaşık makinelerinde kullanılan termostatlar genleşme oranları farklı maddelerden yapılır. Belli bir sıcaklığa ulaşınca termostatlar devreyi ya kapatarak ya da açarak cihazın sıcaklığını ayarlar.

Genleşmenin Olumsuz Etkileri

1.      Yazın genleşen elektrik telleri, kışın büzülünce çok gerilip kopabilir.

2.     Sıcak su konan cam bardak ya da tabaklar ani genleşmeden dolayı kırılabilir.

3.     Çerçeveler genleştiği için gözlük camları düşüp kırılabilir.

4.     Metal malzemelerle yapılan levha, köprü, boru hattı ve tren yollarında genleşmenin etkisiyle bükülmeler olabilir. Önlem olarak köprüler, raylar yapılırken boru hatları döşenirken genleşme payı bırakılır.

5.     Mutfak tüpleri, konserve kutuları ve spreyler aniden ısınınca patlayabilir.

6.     Kullanılan malzemelerin sık sık genleşip büzülmesi binanın yıpranmasına neden olur.

>>>TIKLAYIN<<<

“FEN BİLİMLERİ DERSİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI, SORU BANKASI”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN<<<

“FEN BİLİMLERİ DERSİ İLE İLGİLİ YAZILI SORULARI”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN<<<