Eğitim Öğretim İle İlgili Belgeler > Konu Anlatımlı Dersler > Eğitim Bilimleri Dersi İle İlgili Konu Anlatımlar > Gelişim Ve Öğrenme Psikolojisi Dersi İle İlgili Konu Anlatımlar

İLK ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE BİLİŞSEL GELİŞİM (GELİŞİM PSİKOLOJİSİ, ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIMLAR) (EĞİTİM BİLİMLERİ)

Piaget bu devreye operasyon öncesi (pre-operational) devre adını verir. Bu devrede daha önce kazanılan iç temsil süreçleri daha karmaşık ve çok yönlü olmaya başlar. Çocuk bu devrede kelime kullanmaya ve ilkel bir düzeyde ilk olarak bir sembol ile bu sembolün temsil ettiği nesne arasında ki ilişkiyi anlamaya başlar. Kelimeyle nesne arasında ki ilişkiyi anlayan çocuk böylece önüne açılan yeni dünyayı keşfetmeye başlar.

Çocuk iç temsilden, başka bir deyişle kelime, kavram ve sembollerin verdiği zenginlikten faydalanarak oyun yaşamına yeni zenginlikler getirir. Örneğin bir ağaç dalını at gibi kullanmaya, ana-baba rollerine girerek arkadaşlarıyla yetişkin ilişkilerini taklit oyunları oynamaya başlar. Birçok çocuk hayali arkadaş icat ederek bu hayali arkadaşı evine davet eder, beraber yemek yer. Böylece çocuklar son derece canlı, fakat tehlikesiz bir macera yaşamı denemeye başlar. Bu sembolik, hayali ve oyunsal maceralar sayesinde çocuk yavaş yavaş gerçek yaşama hazırlanır.

Çocuğun bu yaşta becerdiği önemli adımlardan biri nesneleri kategorilere ayırmayı öğrenmesidir. Nesnelerin büyüklük, renk, biçim belirli duyusal özelliklerine göre sınıflanması, nesnenin değişmezliği aşamasından sonra kendini gösterir. Bu nokta Piaget in kuramı için önemlidir. Piaget gelişmenin adım adım ilerlediğini, her adımın kendinden daha önce geliştirilen bilişsel yapıları kullandığını ifade eder.

Çocuk bu dönemde ağırlık, sayı, hacim, renk ve benzeri kavramları algılar. Çocuk nesnelerle ilgili olan yani elle görüp gözle görebildiği şeyleri düşünebilir. Sembolik düşünce de gelişmiştir.

Bu devrede çocuk eylemde ki başarısının yanı sıra imaj ve sembollere de yer verir. Piaget 2-3 yaşlarında tüm kırmızı blokları bir araya getirme gibi benzer şekilde ki objeleri bir araya toplamanın, çocuğun gruplandırma yeteneğini kazandığını göstermeye yetmediğini söyler.

Piaget ye göre, çocuk bu sınıfın tüm ünitelerine ve elemanlarına ilişkin belirgin karakteristiklerden haberdar değildir. Bu nedenle işlem öncesi dönem çocuklarında sık görülen benzer objeleri bir araya getirme davranışı, kavramsal sınıflandırmanın bir kanıtı değildir. Bunun ötesinde, işlem öncesi dönem çocuğu, başka bir çocuğun ya da yetişkinin görüşlerini alma konusunda zorluk çeker. Çocuk bir objeye başka biri tarafından farklı bir gözle bakılabileceğini tahmin edemez. Piaget işlem öncesi dönemde çocuğun görünüşte ben merkezci olduğunu vurgular.

Çocuk 2 yaşında önemli ve yeni olan iki başarı kazanır. Kendi kendine yürümeyi ve konuşmayı öğrenir. Çocuk bu yaşta eşyalara dokunmak suretiyle varlıklarından haberdar olur. (Wechselberg, Puyn, 1978: s. 229)

3-4 yaş civarında çocuklar, büyük ölçüde dış dünyayı zihni semboller halinde tasarımlayabilecek güçtedirler, yetişkin ve yaşıtları ile serbestçe etkileşimde bulunabilirler, ancak bu etkileşim ben merkezcidir. Zihinsel olarak kendi üzerlerinde yoğunlaşmışlardır, başkalarının görüş açılarını kavrayamazlar.

Piaget bu dönemde ki düşünceden mantık öncesi olarak bahseder. Bu dönem duyusal devinim dönemi düşüncesinden daha çok gelişmiştir. Çocuk işlemleri tersine çeviremez, dönüştürme yapamaz, algıları kendi üzerinde yoğundur ve düşünce ben merkezcidir.

Piaget e göre, mantıksal düşünme işlemi bu dönemde gelişmemiştir. Bu dönemde çocuklar, nesnelerinin görünüşünün etkisi altındadırlar. Henüz korunum için gerekli zihinsel kavrama sürecinden yoksundurlar. Korunum ilkesini kazanmış bir birey, herhangi bir nesnenin şeklinin değişmesinin etkisi altında kalmaksızın onun aynı kaldığını anlayabilir.

Üç yaşında ki çocukta ben bilinci gelişir. O artık bağımsız bir varlıktır. Kendi iradesini benliğini keşfetme arzusu içindedir. Kendi yolundan gitmeyi denemek ister. İçteki bu değişim dışa ben sözcüğünün kullanılmasıyla başlar. Israrcı ve inatçıdır. Ben bilincini gelişmesiyle çocuğun çevreyle ilk çatışmaları başlar. Çocuk, büyüklerin istekleriyle kendi istekleri arasında ki ilk anlaşmazlığın bilincine varır. Burada iradenin deneme aşaması ya da ilk inat döneminden söz edebiliriz. Bu dönemde ana baba anlayış göstermeli, çocuğun inadını kırmamalıdır. Çocuğun dikkatini başka şeye çekmek, onu başka şeylerle oyalamak, bu inatçılık döneminde yararlı olmaktadır.

Çocuk yavaş yavaş nereye dek inatçılık edebileceğini, yani kendi sınırını öğrenir ve ana baba sına güven içinde onların isteklerine boyun eğer. Çocuk bu dönemde güvenebileceği bir önder ister. Çocuk sık sık hayır diye itiraz eder, ama anne büyük bir çabayla onun evet demesini sağlarsa, kendini hafiflemiş hisseder.

2-4 yaşlarında çocuk, gözünün önünde bulunmayan ya da hiç mevcut olmayan, nesne, olay, kişi, varlığı temsil eden semboller geliştirmeye başlar. Örneğin cetveli tabanca gibi kullanabilir. Bu yaşta sembolik oyun sıkça görülür. Sembolik oyunlar (bilgi yelpazesi. com) aracılığıyla çocuklar, çatışmalarını ortaya koyabilir ve dengelerini sağlayabilirler. Çocuklar büyüdükçe sembolik oyunları anlaşılmaz hale gelir. Çocuklar sembolik oyunlarda yetişkinleri ya da çevresindekileri taklit ederler.

Bu dönemde ki çocuklar ben merkezlidir. Kendini başkalarının yerine koyamazlar, dünyayı başkalarının açısından göremezler.

Objeleri sadece bir tek özellikleri açısından sınıflandırabilirler. Örneğin renklerine göre ya da biçimlerine göre sınıflandırma gibi.

Bir özellik bakımından farklı olan nesnelerin farkını göremezler. (Örneğin; yeşil üçgenlerle yeşil kareleri bir arada gruplayabilirler.)

Mantık yürütme de tümevarım ya da tümdengelim yollarını kullanamazlar. Mantıkları değişken ve yüzeyseldir. Tek yönlü düşünürler. Örneğin kedi dört bacaklı ve tüylü, küçük bir hayvandır. Bu da dört bacaklı, küçük ve tüylü bir hayvan, o halde bu da kedidir diyebilirler.

4. ve 5. Yaşlarda ise inatçılık dönemi hızını yitirir. Çocuk bu dönemde sürekli soru sorar. Bu döneme hayal kurma dönemi de diyebiliriz.

Çevreye karşı duyulan aşırı ilgi ve öğrenme ihtiyacı bu dönemin en belirgin özelliğidir diyebiliriz. Çocuk gerçeği daha iyi kavramasını öğrenir. Buna karşın, çocuğun görüşlerinde ve düşüncelerinde hiç beklenmedik değişiklikler olabilir. Çocuk, gerçek bir gemi olarak kabullendiği bir tahta parçasını biraz sonra annesine yakılacak bir odun parçası olarak verebilir.

4 ve 7 yaş arasında ki çocuklarda mantık kurallarına uygun düşünme yerine, sezgilerine dayalı olarak akıl yürütürler ve problemleri sezgileriyle çözmeye çalışırlar. Dil hızla gelişmekte yaşantılar yoluyla kazanılan davranışların sembolleştirilmesine yardım etmektedir.

Bu dönemde çocuklar, henüz üst düzeyde sınıflama yapamazlar. Örneğin nesneleri biçimlerine göre ya da renklerine göre sınıflayabilirler. Bütün ve parça arasında ki ilişkileri kavrayamazlar. Örneğin; sınıfta ki erkekler mi çok kızlar mı çok, sorusuna eğer erkek sayısı çok ise, erkekler diyebilirler. Daha sonra, sınıftaki bütün öğrenciler mi çok yoksa, erkekler mi? Diye sorulduğunda erkekler çok cevabını verirler.

Korunum henüz gelişmemiştir. Korunum herhangi bir nesne ya da nesne grubunun fiziksel biçimi ya da konumu değiştiğinde, nesnenin miktar, sayı, alan hacim vb. özelliklerinin değişmeyeceği ilkesidir.

Çocuklar bu dönemde, nesnenin dikkat çekici özelliklerine odaklanmakta diğer özelliklerini gözden kaçırmaktadırlar. Korunumun kazanılmamasında bu özellikleri etkili olmaktadır. Örneğin; eşit miktarda su dolu olan iki bardaktan ince ve uzun olanı seçer.

İşlemleri tersine çeviremezler. Örneğin; 6+8=14 o halde 14-6=8 işlemini bir yetişkin kolaylıkla yapabilir; ancak bu dönemdeki çocuklar bu tersine çevirme işlemini yapamazlar.

2-7 yaşlarında düşünme hala operasyonel değildir. Bu dönemde ki çocuklar hala zihinsel kıyaslama yapamazla. Zihinsel düzeyde temsil edebilme, kavram kullanabilme mümkün olmamakta, onun yerini ani algılamalar almaktadır. Bunun sonucu olarak çocukların yargıları zarar görmektedir.