Eğitim Öğretim İle İlgili Belgeler > Konu Anlatımlı Dersler > Muhasebe Dersi İle İlgili Konu Anlatımlar

101 ALINAN ÇEKLER (MUHASEBE DERSİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIMLAR, ÖRNEKLİ AÇIKLAMALAR)

Bu hesap, gerçek ve tüzel kişiler tarafından işletmeye verilmiş olup, henüz tahsil için bankaya verilmemiş ve ciro edilmemiş çeklerin izlenmesini sağlar.

İşleyişi:

Alınan çeklerin yazılı değerleri ile borç, bankadan tahsil veya ciro edildiğinde alacak kaydedilir.

Örnek: İşletmenin alıcılarından Bay A, 20.05.2004’te mevcut borcuna karşılık 1 milyar TL’lik bir çek düzenliyor. Ayrıca aynı gün (bilgi yelpazesi.net) elindeki 5 milyar TL’lik çeki ciro ediyor.

İşletme 1 milyar TL’lik çeki 25.05.2004’te bankadan tahsil ediyor. 5 milyar TL’lik çeki ise 26.05.2004’te tahsil edilmek üzere bankaya veriyor. Banka bu parayı 30.05.2004’te işletme hesabına intikal ettirdiğini bildiriyor.

Değerleme:

=> Alınan çekler Türk parası üzerinden düzenlenmişlerse itibari değerleri üzerinden değerlenirler. Yabancı para üzerinden düzenlenen çekler ise Türk parası karşılığı ile kaydedilir ve izlenir.

=> İşletme çeklerinin dönem sonu değerlemesinde öncelikle fiili envanter yapılır. Fiili envanterin kaydi envanterle farklılık göstermesi (bilgi yelpazesi.net) durumunda, karşı işletmelerle mutabakat sağlanmak kaydıyla 197 ve 397 nolu hesapları kullanarak kaydi envanter sonucu fiili envanter seviyesine getirilir.

=> Envanter işlemleri sırasında ayrıca vade içeren çekler gerekli kayıt yapılarak, bilançonun alacaklar ve borçlar kalemi içine aktarılmalıdır. (özün önceliği ilkesi gereği). Ertesi dönemin başında alacak kalemi içine aktarılan çekler tekrar “101 Alınan Çekler” hesabına alınır.

Örnek: İşletmenin dönem sonunda elinde bulunan çeklerin 2 binlik kısmı 4 ay, 4 binlik kısmı ise 2 yıl vadelidir.

Hukuken mümkün bulunmamakla birlikte, keşide tarihi ileri ki bir tarih yazılmak suretiyle çeklere vade konulmaktadır. Çok yaygın olarak yapılan bu işlem vadeli çeklerde dönem sonu gerçek değerine indirgenme (reeskont) uygulamasını gündeme getirmektedir.

Vadeli çekler TTK ve SPK mevzuatına göre reeskonta tabi tutulabilmekte ancak reeskont gelir ve gideri VUK açısından cari dönem mali kazancının tespitinde dikkate alınamamaktadır. Ticari kazancın tespitinde dikkate alınan çek reeskont geliri mali kazancın (vergi matrahının) tespitinde ticari kazançtan indirilmeli, çek reeskont gideri de ticari kazanca eklenmelidir.

Cari dönem mali kazancının tespitinde yapılan bu düzeltme reeskont hesaplarının kapatıldığı izleyen takvim yılında da yapılmalıdır. Yani vadeli çeklere ilişkin reeskont faiz gider ve geliri iptalinin bu yıl (iptal işleminin yapıldığı yıl) mali kazancının tespitinde de dikkate alınmaması gerekir.

=> Yabancı parası üzerinden düzenlenmiş çekler, alındıkları tarihteki kur üzerinden Türk parasına çevrilerek kaydedilir. Bu çekler dönem (bilgi yelpazesi.net) sonlarında değerleme kurları ile değerlendirilerek kayıtlı değer, yabancı para mevcutlarında olduğu gibi, bilanço günündeki değerlerine getirilir.

Örnek: İşletme 20 Temmuz günü 10.000 dolarlık bir çeki alacağına karşılık X Ltd. Şti.’den almıştır. İşletme çeki 28 Temmuz günü tahsil için bankaya vermiştir. Banka aynı gün çekin tahsil edilip işletme hesabına kaydedildiğini bildirmiştir. Çekin alındığında kur 1$=1.-TL iken tahsilinde ise 1$=1.10-TL şeklinde oluşmuştur.

Örnek: İşletme yılsonunda sterlin cinsinden bulunan çeklerde 3 bin TL olumlu, dolar cinsinden bulunan çeklerde ise bin TL olumsuz kur farkı hesaplamıştır.