Eğitim Öğretim İle İlgili Belgeler > Konu Anlatımlı Dersler > Muhasebe Dersi İle İlgili Konu Anlatımlar

102 BANKALAR (MUHASEBE DERSİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIMLAR, ÖRNEKLİ AÇIKLAMALAR)

Bu hesap, işletmece yurt içi ve yurt dışı banka ve benzeri finans kurumlarına yatırılan ve çekilen paraların izlenmesini kapsar.

İşleyişi:

Bankalara para olarak veya hesaben yatırılan değerler borç, çekilen tutarlar ile üçüncü kişilerce tahsil edildiği anlaşılan çek ve ödeme emirleri alacak kaydedilir.

Bankalara yatırılan paralarla banka nezdindeki mevduatı artıran işlemler bu hesaba borç, çekilen paralarla mevduatı azaltıcı (bilgi yelpazesi.net) işlemler alacak yazılır. Bankalara yabancı parası olarak yatırılan paralar bu hesaba, işlem tarihindeki kura göre, Türk parası karşılığı üzerinden alınır.

İşletmenin vadeli hesabına yürütülen faizler Bankalar hesabına aktarılmaktadır.

Örnek: Banka, işletmenin vadeli hesabına 10 bin TL faiz tahakkuk ettiğini bildirmiştir. (Stopaj oranı %10 olarak dikkate alınacaktır)

Değerleme:

Banka hesabında izlenen mevduat, kayıtlı (mukayyet) değeri ile değerlenir. Yabancı paralı mevduat ise dönem sonlarında değerleme kuru ile bilanço günündeki değerine getirilir. Kur farkı nedeniyle ortaya çıkacak kar / zarar Kambiyo Karı veya Kambiyo Zararı hesabına aktarılır.

5228 sayılı Kanunla yapılan değişiklik öncesinde bankada açtırılan vadeli mevduatın vadesi dolmadan bilanço günü gelirse; hesabın açıldığı tarihten bilanço gününe kadar geçen günlerin faizi, dönemsellik ilkesi gereği işletme tarafından hesaplanarak faiz gelirlerine dahil ediliyordu. 5228 sayılı Kanunla 01.01.2004 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere VUK’nun 281. maddesinde yer alan “Alacaklar mukayyet değeriyle değerlenir.” ibaresine “Mevduat veya kredi sözleşmelerine müstenit alacaklar değerleme gününe kadar hesaplanacak faizleriyle birlikte dikkate alınır” hükmü eklenmiştir. Dolayısıyla 5228 sayılı Kanunla vadeli mevduatların hesabın açıldığı tarihten değerleme gününe kadar geçen günlerin faizinin hesaplanarak faiz gelirlerine dahil edileceği madde metnine işlenmiştir.

Bu işlemde hesaplanan faiz henüz nakden veya hesaben istenebilir durumda olmadığından Bankalar hesabı borçlandırılamaz. Hesaplanan faiz “181 GELİR TAHAKKUKLARI” hesabının borcu karşılığında “642 FAİZ GELİRLERİ” hesabına alınır.

Örnek: 15.10.2003’te açılan vadeli mevduat hesabının vadesi 15.03.2004’te sona eriyor. 31.12.2003’te bu mevduat için 78 günlük bir faiz geliri tahakkuk etmiş olmaktadır. Dönemsellik ilkesi gereği bu gelir 2003 yılı geliri olarak kabul edilir ve aşağıdaki şekilde kayıt yapılır.

5228 sayılı Kanunla yapılan değişiklik öncesinde Danıştay kesinleşmemiş gelirlerin bu şekilde hesaplara alınmasını kabul etmemiş ve bu şekilde hesaplanan faiz gelirinin vergi matrahına eklenmesine izin vermemiştir.

Örnek: 31.12.2003 tarihi itibariyle 3 binı tasarruf edilmemiş faiz gelirinden olmak üzere toplam 10 bin TL ticari kazanca sahip olan bir işletmenin mali karı şu şekilde hesaplanır. (5228 sayılı Kanunla yapılan değişiklik öncesi uygulama)

- Ticari Kazanç ……………………………………. 10.000.-

- Henüz Tasarruf Edilmemiş Faiz Geliri ………… 3.000.-

- Mali Kazanç ………………………………………7.000.-

Yukarıdaki tutarlar 31.12.2004 tarihinde olsaydı; (5228 sayılı Kanunla yapılan değişiklik sonrası uygulama)

- Ticari Kazanç ……………………………………. 10.000.-

- Mali Kazanç ………………………………………10.000.-

Örnek: İşletme 02.12.2004’te 10 bin TL’yi 4 ay vadeli ve %50 faiz oranı ile yatırmıştır. 31.12.2004’te işletmenin yapacağı kayıt aşağıdaki şekilde olacaktır.

5228 sayılı Kanunla yapılan değişiklik öncesinde söz konusu faiz geliri vergiye tabi olmayan gelir olarak dikkate alınıp mali karın tespitinde ticari kazançtan düşülmekte idi.

Vade sonunda yapılacak kayıt;

Örnek: İşletme 15 Ağustos 2004’te 20.000 doları 6 ay vadeli ve %10 faizli döviz tevdiat hesabına yatırmıştır. Döviz tevdiat hesabının faizi (bilgi yelpazesi.net) dönem sonunda alınacaktır. (15 Ağustos’ta 1$ = 500.000.-TL; 31 Aralık’ta 1$ = 600.000.-TL’dir.)

Söz konusu faiz geliri 2003 yılında elde edilmiş olsaydı (5228 sayılı Kanunla yapılan değişiklik öncesi uygulama) vergiye tabi olmayan gelir olarak matraha dahil edilmeyecekti. Dolayısıyla işletme yukarıdaki kayıtlara ek olarak aşağıdaki kaydı yapacaktı.

Repo işlemleri eskiden menkul kıymetler içinde gösterilmekteydi. 67 seri nolu KVK Genel Tebliği ile bu uygulama kaldırılmış, repo işlemlerinin de vadeli mevduat olarak değerlendirileceği düzenlenmiştir. Bu nedenle dönem sonu itibariyle geri dönmeyen repo bedelleri mukayyet bedeli ile bilançonun Bankalar kalemi içinde (vadeli mevduat gibi), dönem sonuna kadar işlemiş faizleri ise Gelir Tahakkukları hesabında gösterilecektir.