Eğitim Öğretim İle İlgili Belgeler > Konu Anlatımlı Dersler > Muhasebe Dersi İle İlgili Konu Anlatımlar

153 TİCARİ MALLAR (MUHASEBE DERSİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIMLAR, ÖRNEKLİ AÇIKLAMALAR)

Herhangi bir değişikliğe tabi tutulmadan satmak amacı ile işletmeye alınan ticari mallar (emtia) ve benzeri kalemler bu hesapta yer alır.

İşleyişi:

Satın alınan ticari mallar (emtia) maliyet bedeli ile bu hesaba borç, satılması veya herhangi bir nedenle ambardan çekilmesinde ise maliyet bedeli ile alacak kaydedilir.

Ticari mal ile ilgili yapılan her türlü alış gideri (nakliye, depolama vs.) bu hesabın borcuna kaydedilir.

Alışlar 153 Ticari Mallar hesabına borç,

Alıştan İadeler ve Alış Iskontoları 153 Ticari Mallar hesabına alacak olarak kaydedilir.

Örnek: İşletme satıcı B firmasından tanesi 10 milyon TL’den 10 adet radyoyu vadeli satın alıyor. Daha sonraki bir tarihte bu radyolardan (bilgi yelpazesi.net) iki tanesini iade ediyor. Kalan 8 tane radyo için ise erken ödeme nedeniyle 5 milyon TL’lik indirim sağlanıyor. (KDV ihmal edilmiştir.)

Satış anında yapılan ıskontolarda KDV hesaplanmaz. Satış anından sonra yapılanlarda ise KDV hesaplanır.

İskontolar satış yapılan yıldan sonraki yıllarda yapılır ise “Diğer Olağan Gider ve Zararlar” hesabına kaydedilmesi gerekir.

Örnek: 100.000.000.-TL + %18 KDV’ye mal alınmıştır. Daha sonra ödeme anında 20.000.000.-TL + %18 KDV ıskonto yapılmıştır. Alıcı ve satıcının kayıtlarını yapınız.

Aralıklı Envanter Uygulaması:

Aralıklı envanter yönteminde satılan malların maliyeti fiili sayım sonuçlarına dayanılarak belirlenir. Dolayısıyla bu maliyet, sürekli envanter yönteminde olduğunun aksine, ancak envanter sırasında ve topluca satış hasılatı ile karşılaştırılabilir. Ayrıca dönem içinde, bulunması gereken stoku gösteren bir hesap bulunmaz.

Bu yöntemin esası, işletmedeki mal mevcudunun ancak, belirli aralarla yapılacak sayım ve değerleme ile bulunmasına dayanır. Mal alım – satım işlemlerinden doğan kar veya zarar ancak mal mevcudunun belirlenmesinden sonra bulunabilir.

Bu yöntemde tüm satın almalar maliyet bedeliyle ticari mallar hesabının borcuna kaydedilir. Satışlar ise yurtiçi satışlar hesabının (bilgi yelpazesi.net) alacağına kaydedilir. Ancak sürekli envanter yönteminde olduğu gibi her satış işleminde satılan mala ait maliyet bedeli ticari mallardan çıkarılıp 621 nolu Satılan Ticari Mallar Maliyetine atılmaz.

Dönem sonlarında fiili envanter ile dönem sonu stoku tespit edilir. Dönem sonu stoku bulunduktan sonra;

formülü ile Satılan Ticari Mallar Maliyeti hesaplanır. Ve aşağıdaki kayıt ile muhasebeleştirilir.

Yapılan bu kayıttan sonra ticari mallar hesabı asıl fonksiyonunu yerine getirir hale gelir. Yani işletmedeki mal mevcudunun tutarını gösterir.

Aralıklı envanter yönteminde; yıl içerisinde satılan malın maliyeti için kayıt yapılmaz.

Aralıklı envanter yönteminde; dönem içerisinde 153 Ticari Mallar hesabı stok gösterme fonksiyonunu yerine getiremez.

(*) Fatura harici alış ıskontosu aynı KDV beyan dönemi içerisinde gerçekleşirse 191 İndirilecek KDV, farklı KDV beyan döneminde gerçekleşirse 391 Hesaplanan KDV hesabı kullanılır.

(**) Fatura harici satış ıskontosu ve satıştan iadeler aynı KDV beyan dönemi içerisinde gerçekleşirse 391 Hesaplanan KDV, farklı KDV beyan döneminde gerçekleşirse 191 İndirilecek KDV hesabı kullanılır.

Örnek: Bilgisayar ticareti ile uğraşan işletme;

a) Yıl içinde 10 adet masaüstü bilgisayarı 1 milyar TL’den, 20 adet dizüstü bilgisayarı ise 2 milyar TL’den kredili olarak almıştır. Dönem başı stoku yoktur.

b) İşletme bilgisayarların nakliyesi ile ilgili olarak 600 milyon TL gider yapmıştır. Bunun 400 milyonu masaüstüne, 200 milyonu dizüstü bilgisayarlara aittir.

c) Masaüstü bilgisayarların 5 adedi tanesi 1.200.000.000.-TL’den, dizüstü bilgisayarların 8 tanesi ise 2,5 milyar TL’den peşin (bilgi yelpazesi.net) olarak satılıyor.

d) Satıcıya olan borç vadesinden önce ödeniyor, erken ödeme nedeniyle %10 indirim yapılıyor.

e) Satılan dizüstü bilgisayarların iki adedi iade ediliyor.

f) Bono düzenlenerek 15 adet masaüstü bilgisayar tanesi 1.100.000.000.-TL’den satın alınıyor.

g) 7 adet masaüstü bilgisayarı tanesi 1.500.000.000.-TL’den kredili olarak satılıyor. Aynı gün iki adet masaüstü bilgisayar işletme sahibi tarafından çocuklarının kullanması için eve götürülüyor. Bilgisayarların emsal bedeli 1.500.000.000-TL’dir.

h) Vadesinden önce ödeme nedeniyle alıcıya %5 indirim yapılıyor.

İşletme;

- Sürekli envanter yöntemini kullanmaktadır.

- Ortalama maliyet yönteminin kullanmaktadır.

- KDV ihmal edilecektir.

Örnek: Elektrikli süpürge ticareti ile uğraşan A İşletmesinin;

a) Dönem başı stoku 3.500.000.000.-TL’dir.

b) İşletme, 700.000.000.-TL’si peşin geri kalanı kredili olmak üzere 2.200.000.000.-TL’lik mal alıyor.

c) Satın alınan mal ile ilgili peşin olarak ödenen 100.000.000.-TL’lik nakliye gideri yapıyor.

d) Satın alınan malın 200.000.000.-TL’lik kısmı anlaşma koşullarına uygun olmadığından iade ediliyor.

e) Satıcıya olan borcun 1.000.000.000.-TL’lik kısmı bankaya verilen talimatla ödeniyor. Satıcı anlaşma gereği 100.000.000.-TL’lik indirim yapıyor.

f) Alıcı Bay Mehmet’e 2.700.000.000.-TL’lik mal satılıyor.

g) Veresiye satılan malın 100.000.000.-TL’lik kısmı iade alınıyor.

h) Vadeli satılan mallarla ilgili olarak Alıcı Bay Mehmet 1.400.000.000.-TL’lik kısmı vadesinden önce ödüyor. Kendisine %5 indirim (bilgi yelpazesi.net) yapılıyor.

i) Dönem sonu stoku 3.200.000.000.-TL’dir.

İşletme aralıklı envanter yöntemini kullanmaktadır. KDV oranı %10’dur.

STOK DEĞERLEME YÖNTEMLERİ:

1. Birebir Maliyet Yöntemi (Fiili)

- Yüksek bedelli mal alım satımı yapan

- Çok az sayıda mal alım satımı yapan işletmelerde kullanılabilir.

2. Ortalama Maliyet Yöntemi:

a) Basit Ortalama Yöntem

b) Ağırlıklı Ortalama Maliyet Yöntemi

3. FİFO (İlk Giren İlk Çıkar) Yöntemi:

- Birebir maliyet yöntemi hariç en gerçekçi maliyet saptama yöntemidir.

- Enflasyonist ortamda en fazla verginin hesaplandığı yöntemdir.

4. LİFO (Son Giren İlk Çıkar) Yöntemi:

- Enflasyonist ortamda işletmeler açısından en avantajlı yöntemdir.

- Bu yöntem seçilirse 5 yıl süreyle bundan dönülemez.

- Vergi sistemimize Enflasyon Düzeltmesi uygulamasını getiren 5024 sayılı Kanunun Vergi Usul Kanununun 274. maddesinde yaptığı değişiklikle bu yöntem 01.01.2004 tarihinden itibaren kaldırılmıştır. (Enflasyon düzeltme şartlarını taşımayan mükellefler 2004 yılında dilerlerse bu yöntemi uygulayabilirler).

Örnek: Bay A pirinç ticareti ile uğraşmakta olup emtia hareketleri aşağıdaki gibidir.

Satışlar Toplamı: 100 ton = 410.000.000.-TL

Dönem Sonu Stoku:  22 ton

Gayrisafi Satış Hasılatını;

- Ağırlıklı Ortalama Maliyet,

- LİFO,

- FİFO

yöntemlerini kullanarak hesaplayınız.

a) Ağırlıklı Ortalama Maliyet Yöntemi:

b) FİFO Yöntemi:

FİFO yönteminde stoklar satışlardan sonra kalan tutara isabet eden son parti malın bedeli ile değerlenir.

Son 22 ton pirincin alış fiyatı 3.600.-TL olduğundan dönem sonu stokun ortalama birim maliyeti 3.600.-TL’dir.

c) LİFO Yöntemi: