eğitim öğretim ile ilgili belgeler > konu anlatımlı dersler > tarih dersi ile ilgili konu anlatımlar > tc inkılap tarihi ve Atatürkçülük dersi ile ilgili konu anlatımlar

TEŞKİLATI ESASİYE KANUNU, TEŞKİLATI ESASİYE KANUNU'NUN KABUL EDİLMESİ (1921 ANAYASASI) (İNKILAP TARİHİ KONU ANLATIM)

20 Ocak 1921

Osmanlı Devletinin Anayasası 1876 Kanun-i Esasidir. Türkiye’nin ilk Anayasası Teşkilatı Esasi 20 ocak 1921 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Böylece, Güçler birliği TBMM’de toplanmıştır. Teşkilatı Esasi;Ulusal egemenliği pekiştirmektedir, geçiş dönemi ve uyum Anayasasıdır. Demokratik ve İhtilalcidir. TBMM’nin dayanağı “ulusal egemenlik” ile Kanun-i Esasi çeliştiği için Teşkilat-ı Esasiye ilan edilmiştir. (TBMM Ulus iradesinin üzerinde güç yoktur; Kanun-i Esaside ise padişah iradesi üstün tutulmaktaydı)

Anayasanın temel kanunudur.

Anayasa, devletin yönetim şeklini, kişilerin haklarını ve ödevlerini, devletin organlarını ve bu organlar arasındaki ilişkileri belirten en soyut ve en genel hukuk kurallarını içeren yazılı kanundur.

TBMM'nin açılmasıyla yeni Türk devleti kurulmuştu. Bu nedenle yeni bir anayasaya ihtiyaç vardı.

Bu anayasa savaş ortamının olağanüstü tehlikeleri içinde kabul edilmiş olduğu için, yasama, yürütme, yetkilerinin TBMM'de toplanması ölüm-kalım Savaşının başarıya ulaşmasında çok yararlı oldu. Hatta olağanüstü yetkilere sahip İstiklal Mahkemeleri'ni Meclis içinden kurarken, "Ulusal egemenliğin tekliği" ilkesine dayanmış, yargı yetkisinin de TBMM'ye ait olduğu benimsenmişti.

Yeni Türk devletinin ilk anayasası 20 Ocak 1921'de I.İnönü Savaşı'nın kazanılmasının ardından yapılmıştır.

Teşkilat-ı Esasiye Kanunu'nun Temel Maddeleri
1- Egemenlik kayıtsız ve şartsız ulusundur. Yönetim usulü halkın kendi geleceğini kendisinin belirlemesi esasına dayanır.
2- Yürütme gücü ve yasama yetkisi, ulusun tek ve gerçek temsilcisi olan Büyük Millet Meclisi'nde belirir ve toplanır.
3- Türkiye Devleti, Büyük Millet Meclisi'nce yönetilir ve Hükümet'i "Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti" adını alır.
4- Büyük Millet Meclisi, iller halkınca seçilen, üyelerden kurulur.
5- Büyük Millet Meclisi'nin seçimi iki yılda bir yapılır. Seçilen üyelerin üyelik süresi iki yıldır, bunlar yeniden seçilebilirler. Eski meclisin görevi yeni meclis toplanıncaya kadar sürer. Yeni bir seçim yapılmayacağı anlaşılırsa, toplantı dönemi yalnız bir yıl uzatılabilir. Büyük Millet Meclisi üyelerinin her biri, kendini seçen ilin ayrıca vekili olmayıp bütün ulusun vekilidir.
6- Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu, Kasım başında, çağrısız toplanır.
7- Din buyruklarının (Ahkam-ı Şer'iyenin) yerine getirilmesi, bütün yasaların konulması, değiştirilmesi, kaldırılması, antlaşma ve barış yapılması ve savaş kararı verilmesi gibi temel haklar Büyük Millet Meclisi'nindir. Yasalar ve tüzükler düzenlenirken, halkın işine en uygun ve zamanın gereklerine en elverişli din ve hukuk hükümleriyle töreler ve önceki işlemler temel olarak alınır. Bakanlar Kurulu'nun görev ve sorumluluğu özel yasayla belirtilir.
8- Büyük Millet Meclisi, çeşitli Bakanlıkları özel yasasına göre seçtiği Bakanlar aracılığıyla yönetir. Meclis yürütme işleri için Bakanlara yönerge verir ve gerektiğinde bunları değiştirir.
9- Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu'nca seçilen Başkan bir seçim dönemi süresince Büyük Millet Meclisi Başkanı'dır. Bu kimlikle Meclis adına imza atmaya ve Bakanlar Kurulu Kararları'nı onaylamaya yetkilidir. Bakanlar Kurulu Üyeleri, içlerinden birini kendilerine başkan seçerler. Ancak Büyük Millet Meclisi Başkanı Bakanlar Kurulu'nun da doğal başkanıdır.
10- Kanun-u Esasi'nin, işbu maddelerle çelişmeyen hükümleri eskiden olduğu gibi yürürlüktedir.
 

Bu kanunun önemli maddeleri şunlardır:

- Egemenlik kayıtsız ve şartsız ulusundur.

- Yürütme gücü ve yasama yetkisi, ulusun tek ve gerçek temsilcisi olan Büyük Millet Meclisi'nde toplanır.

- Türkiye Devleti, TBMM'ce yönetilir ve hükümeti Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti adını alır.

- Türkiye Büyük Millet Meclisi, iller halkınca seçilen üyelerden kurulur.

- Millet vekilleri seçimi iki yılda bir yapılır. Seçilen üyelerin üyelik süresi iki yıldır bunlar yeniden seçilebilirler. Eski meclisin görevi yeni meclis toplanıncaya kadar sürer. Yeni bir seçim yapılmayacağı anlaşılırsa, toplantı dönemi yalnız bir yıl uzatılabilir. Milletvekilleri kendini seçen ilin ayrıca vekili olmayıp bütün ulusun vekilidir.

- Millet Meclisi Genel Kurulu Kasım başında, çağrısız toplanır.

- Din buyruklarının yerine getirilmesi, bütün yasaların konulması değiştirilmesi, kaldırılması, antlaşma ve barış yapılması ve savaş kararı vermesi gibi temel haklar TBMM'nindir.

Yasalar ve tüzükler düzenlenirken, halkın işine en uygun ve zamanın gereklerine en elverişli din ve hukuk hükümleriyle töreler ve önceki işlemler temel olarak alınır. Bakanlar Kurulu'nun görev ve sorumluluğu özel yasayla belirtilir.

- TBMM çeşitli bakanlıkları özel yasasına göre seçtiği bakanlar aracılığıyla yönetir. Meclis yürütme işleri için bakanlara yönerge verir ve gerektiğinde bunları değiştirir.

- TBMM genel kurulunca seçilen başkan bir seçim dönemi süresince TBMM'nin başkanıdır. Bu kimlikle Meclis adına imza atmaya ve Bakanlar Kurulu kararlarını onaylamaya yetkilidir.

Bakanlar Kurulu üyeleri, içlerinden birini kendilerine başkan seçerler. Ancak TBMM Başkanı Bakanlar Kurulunun da doğal başkanıdır.

- Kanun-u Esasi'nin bu maddelerle çelişmeyen hükümleri eskiden olduğu gibi yürürlüktedir.

İlk Anayasanın (Teşkilat-ı Esasiye Kanunu) temel hükmü:

Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.

YORUM

-Millet, ilk kez devlet yönetiminde söz sahibi olmuştur.

-Türk tarihinde ilk kez egemenlik hakkının millete ait olduğu ilan edilmiştir.

-Bu madde hiç bir değişikliğe uğramadan günümüz anayasalarında da yer almıştır.

-Yürütme ve yasama yetkisi, milletin tek ve gerçek temsilcisi olan Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde toplanır.

YORUM

-Kurtuluş Savaşı'nın zor yıllarında çabuk karar almak ve alınan kararları hızla uygulamak için kuvvetler (yasama, yürütme, yargı) birliği ilkesi benimsenmiştir.

-Günümüz anayasalarında bu madde değişmiştir.

1921 anayasası olağanüstü şartlardan dolayı kısa ve öz olarak hazırlanmıştır. Anayasada egemenlik hakkı, TBMM'nin kuruluşu ve çalışması gibi konular yer almıştır. Kişilerin temel hak ve özgürlükleriyle ilgili konulara değinilmemiştir.

1921 anayasası 1924 yılına kadar yürürlükte kalmıştır. 1924'te yeni bir anayasa yapılmıştır. Bu anayasa bazı değişikliklerle 1960 yılına kadar yürürlükte kalmıştır.

1961'de yeni bir anayasa yapılmış ve kabul edilmiştir. Bu anayasa (bilgi yelpazesi.com) da 1980'a kadar yürürlükte kalmıştır. En son 1982'de bir anayasa daha yapılıp kabul edilmiştir. Ülkemizde şu an 1982 anayasası yürürlüktedir.

>>>TIKLAYIN<<<

“TC İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK DERSİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI, SORU BANKASI ”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN<<<

“TC İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK DERSİ İLE İLGİLİ YAZILI SORULARI ”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN<<<