eğitim öğretim ile ilgili belgeler > konu anlatımlı dersler > Türkçe dersi ile ilgili konu anlatımlar > kelime türleri, sözcük türleri ile ilgili konu anlatımlar

BASİT ZAMİRLER, ÖZELLİKLERİ (YAPISINA GÖRE ZAMİRLER) (KELİME TÜRLERİ) (TÜRKÇE DERSİ KONU ANLATIM)

 

Hiç yapım eki almamış, kök durumunda olan ya da yalnızca çekim eki alan zamirlerdir.

 

Anlamı ve yapısı bozulmadan parçalanamayan zamirlerdir

 

Örnekler:

 

ben, şunda, bazıları, kim, bizlerden, onun, seni, bu, şu, sizler vb.

 

Ben biliyorum.

 

Sen biliyorsun.

 

O biliyor.

 

Biz biliyoruz

 

Siz biliyorsunuz.

 

Onlar biliyorlar.

 

Zamirler (Adıllar) ve Basit Zamirler

Bir türü yapısı bakımından inceleyebilmek istiyorsanız öncelikle onu nasıl bulmanız gerektiğini bilmelisiniz. Zamir dediğimiz şey; ismin yerini tutabilen, isim gibi kullanılabilen sözcüklerdir. Kendilerine ait özellikleri bulunmaktadır.

·         İsim soyludurlar.

·         Bir ya da birden fazla ismin yerini tutarlar. Onları öğrenmek için de kullanılırlar

·         Adların yerini geçici olarak tutarlar.

·         İsim çekim eklerini (hâl, iyelik, çoğul ekleri) alabilirler.

·         Tekil ve çoğul şekilleri vardır.

·         Cümlede isim gibi kullanılabilirler.

·         Cümlede tek başlarına vazife üstlenebilirler.

Örnekler:

·         Öğrenciler teneffüse çıktı. (Burada isim olan kelime “öğrenciler” dir.)

·         Onlar/hepsi teneffüse çıktı. (Bu cümlede “öğrenciler” kelimesinin yerine “onlar ya da hepsi” kullanılmış. Yani ismin yerine kullanılmış oldu. Bu da bizlere zamiri verir.)

 

·         Ben Ayşe’ye söz vermedim. (Bu cümlede zamir, “ben” sözcüğüdür. Peki zamirin yapısı hakkında ne düşünüyoruz? Bu sözcük hiç ek almamış yani kök hâlinde. O hâlde basit zamirdir, diyebiliriz. Çekim eki de alabilirdi, o zaman da basit zamir olma özelliğini korurdu.)

 

·         Bunlar, Esra’nın yapacağı işler değil. (Zamir, “bunlar” sözcüğüdür. Kelimenin kökü “bu”dur. “-lar” eki çekim eki olduğundan sözcük yapısı bakımından basit zamirdir.)

 

NOT: Zamirlerin türemiş şekli yoktur. Çünkü zamirler yapım eki aldıklarında zamir olma özelliğini kaybederek isimleşirler.

 

 

 

 

ZAMİRLER, ADILLAR, ÇEŞİTLERİ, ÖZELLİKLERİ ÖZET ANLATIM

 

İsim olmadıkları hâlde isim gibi kullanılan, isimlerin yerini tutan kelimelere zamir denir.

 

Zamirler sözcük ve ek durumunda olmak üzere ikiye ayrılır.

 

A. Sözcük Hâlindeki Zamirler

1. Kişi Zamirleri

2. İşaret Zamirleri

3. Belgisiz Zamirler

4. Soru Zamirleri

 

B. Ek Hâlindeki Zamirler

1. İlgi Zamiri

2. İyelik Zamirler

 

 

A. SÖZCÜK HÂLİNDEKİ ZAMİRLER

 

Sözcük durumundaki adıllar da kendi aralarında şahıs, gösterme, belgisiz ve soru olmak üzere dörde ayrılır.

 

1. Şahıs (Kişi) Zamirleri

 

Sadece insan isimlerinin yerini tutan zamirlerdir. Sözü söyleyenle diğerlerini ayırmada kullanılır. Üç tekil, üç de çoğul olmak üzere altı şahıs zamiri vardır. Bunlara kişi adılı da denir.

 

Bu zamirler; “ben, sen, o, biz, siz, onlar” dır.

 

“Size ben yardım ederim.”

 

“O, sana mektup göndermiş.”

 

Şahıs zamirlerinin yerine kullanılabilen, ama esas olarak şahıs zamirleriyle birlikte kullanılarak cümledeki anlamı pekiştiren “kendi” zamiri vardır. Bu zamire “dönüşlülük” zamiri de denir.

 

Dönüşlülük zamirlerinin asıl görevi anlamı pekiştirmektir.

 

“Bu kitabı ben yazdım.”

 

“Bu kitabı ben kendim yazdım.”

 

İki cümle arasındaki anlam derecesi açıkça görülmektedir.

 

 

2. İşaret (Gösterme) Zamirleri

 

İsimleri, yerini işaret yoluyla, göstererek tutan zamirlerdir.

 

Gösterme adılları tekil ve çoğul olarak kullanılabilir. Asıl işaret zamirleri “bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar” dır.

 

“Bu bana dedemden kaldı.”

 

“O dün kapıya bırakılmış.”

 

“Şunlar neden masanın üzerinde duruyor.”

 

“Şu senin değil mi?”

 

“Bunlar en sevdiğim kitaplarımdır.”

 

 

İşaret zamirleri varlıkların mesafesini belirtmek için kullanılır.

Yakında olan için : bu

Biraz uzakta olan için : şu

En uzakta olan için : o

işaret zamirleri kullanılır.

 

“O ve onlar” zamirleri hem işaret hem de şahıs zamiri olarak kullanılabilir.

 

Bu zamirler insan isimlerinin yerine kullanılırsa şahıs, insan dışındaki nesnelerin yerine kullanılırsa işaret zamiridir.

 

“O, tatilde dayısının yanına gidecek.”

“Onlar, sınıfın en çalışkan öğrencileridir.”

cümlelerindeki altı çizili zamirler insanların yerine kullanıldığından şahıs zamiri,

 

“O, okula giderken cebinden düşmüş.”

“Onlar, bayatladığı için çöpe atılacak.”

cümlelerindeki altı çizili zamirler, insan dışındaki nesneleri karşıladığı için işaret zamiridir.

 

 

3. Belgisiz Zamirler

 

İsimlerin yerini belli belirsiz, kesin olmayacak şekilde tutan zamirlerdir. Hangi varlığın yerini tuttukları açıkça belli değildir. Bunlara belirsizlik adılı da denir.

 

Başlıca belgisiz zamirler şunlardır:

 

“Bazısı, kimi, çoğu, hepsi, birkaçı, birçoğu, tümü, tamamı, herkes, hiçbiri, biri, falan, şey ...”

 

“Bana her şey seni hatırlatıyor.”

 

“Biri bizi gözetliyor.”

 

“Herkes bu kitabı okusun.”

 

“Öğrencilerin çoğu Türkçeyi sever.”

 

“Kimler ödevini yapmamış.”

 

 

4. Soru Zamirleri

 

İsimlerin yerini soru yoluyla tutan zamirlerdir. Esas soru zamirleri “kim” ve “ne” dir.
Bunun yanında soru bildiren (bilgi yelpazesi.net) diğer sözcükler de soru zamiri olarak kullanılabilir.

 

“Annem sana ne dedi?”

 

“Bu çocuk da kim?

 

“Bu saate kadar nerede kaldın.”

 

“Şimdi nereye gidiyoruz?”

 

“Soruların kaçını çözmüş?”

 

“Bu işi kime danışalım?”

 

“Hanginiz bu soruyu çözecek.”

 

Soru zamiri olarak kullanılabilecek diğer sözcükler şunladır: “Nere, nereye, nerede, nereden, kime, kimde, kimden, kimi, kaçı, kaçımız, hanginiz ...”

 

 

B. EK DURUMUNDAKİ ZAMİRLER

 

1. İyelik Zamirleri

 

İsimlere getirilerek, onların ait olduğu kişiyi bildiren zamirlerdir.

1. tekil - m

2. tekil - n

3. tekil - ı

1. çoğul - miz

2. çoğul - niz

3. çoğul - ları

 

“Okulumuz ana yolun kenarındadır.”

 

“Annesi güzellik salonu açmış.”

Kısacası, isim tamlamalarının tamlananlarında bulunan eklere iyelik zamiri denmektedir. İyelik ekleri aynı zamanda iyelik zamiridir.

 

 

2. İlgi Zamiri

 

Cümlede daha önce geçmiş bir ismin ya da isim tamlamalarında tamlananın yerini tutan ek hâlindeki “-ki” zamiridir. Bu zamir kendinden önceki kelimeye bitişik yazılır.

 

“Bizim arabamız sizinkinden eski.”

 

“Ayşe'nin defteri eski, seninki yeni"

 

“Oğuz'un saçı kısa, benimki uzun"

cümlesindeki altı çizili sözcüklerdeki “-ki” eki ilgi zamiridir.

 

YAPI BAKIMINDAN ZAMİRLER (ÖZET)

 

Yapı bakımından zamirler dörde ayrılır:

 

1. Basit Zamirler

 

Kök hâlindeki zamirlerdir:

 

Örnek: Ben, sen, o, biz, siz, onlar, bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar, hepsi, çoğu, birisi, hangisi, kaçı, bazısı...

 

 

2. Birleşik Zamirler

 

Birden fazla kelimeden (bilgi yelpazesi.net) oluşan zamirlerdir.

 

Örnek: Hiçbiri, birtakımı, öbürü...

 

 

3. Öbekleşmiş Zamirler

 

Birden fazla kelimenin değişik yollarla öbekleşerek oluşturdukları zamirlerdir.

 

Örnek: Öteki beriki, falan filân, şundan bundan, herhangi biri, ne kadarı...

 

 

4. Ek Hâlindeki Zamirler

 

İlgi ve iyelik zamirleri ek hâlindedir.

 

Örnek: Benimki, kalemimiz

 

“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIMLAR”
SAYFASINA GERİ DÖNMEK İÇİN

>>>TIKLAYIN<<<

“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI, SORULAR”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN<<<

“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ YAZILI SORULARI”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN<<<