eğitim öğretim ile ilgili belgeler > konu anlatımlı dersler > Türkçe dersi ile ilgili konu anlatımlar

FİİLDE ÇATI 8. SINIF, FİİLDE ÇATI KONU ANLATIMI, ÇATISINA GÖRE FİİLLER, ÇATISINA GÖRE CÜMLELER, ÖRNEKLER, KOLAY YOLU, FİLDE ÇATI TEST (TÜRKÇE KONU ANLATIMI)

Sevgili Öğrenciler,

Aşağıdaki fiilde çatı konusu yenilenen 8. Sınıf Müfredatına göre hazırlanmıştır. 8. Sınıfların bu yeni müfredatında fiilde çatı konusu içinde yer alan diğer başlıklar MEB tarafından kaldırılmış, konu daha basitleştirilmiştir. İyi çalışmalar dileriz... Eğer Lisede okuyorsanız lise müfredatına uygun çatı konusuna çalışmalısınız. Lise Müfredatı Çatı Konusu'na ulaşmak için TIKLAYIN. (bilgiyelpazesi ekibi)

Fiilde çatı veya diğer bir deyişle çatısına göre cümleler aşağıdaki gibi bölümlere ayrılır:

Fiilde çatı konusu öznesine göre ve nesnesine göre olmak üzere İKİYE ayrılır, konuya başlamadan önce:

DİKKAT: Cümlede çatı özelliğine bakabilmeniz için mutlaka cümlenin YÜKLEMİ FİİL olmak zorundadır. Eğer yüklem fiil olmazsa bu cümlede çatı özelliği ARANMAZ. Yani çatısına BAKILMAZ.

Örnekler:

Arabalar yolda bekliyor.

(Yukarıdaki cümlenin yüklemi FİİL olan "bekliyor" kelimesidir. Bu yüzden bu cümlede çatı özelliğine BAKABİLİRİZ.)

Arabalar kaldırımdaydı.

(Yukarıdaki cümlenin yüklemi FİİL OLMAYAN "kaldırımdaydı" kelimesidir. Bu yüzden bu cümlede çatı özelliğine BAKILMAZ.)

Şimdi çatı konusuna başlayalım:

ÖZNESİNE GÖRE (ÖZNE - YÜKLEM İLİŞKİSİNE GÖRE CÜMLELER):

- Yüklemi fiil olan cümle öznenin durumuna göre ikiye ayrılır:

a) Etken Çatılı Fiil:

- Yüklemi fiil olan cümlenin öznesi eğer işi bizzat "KENDİSİ YAPIYOR"sa etken çatılı fiildir. Yani yüklemin cümledeki ANLAMINA BAKACAĞIZ.

Örnekler:

Bu zor soruyu iki dakikada çözdü.

("çözdü" yüklem, kim çözdü "o", peki "o" "çözme" işini KENDİSİ mi yaptı, (ANLAMINA BAKIN), evet. Öyleyse "çözdü" fiili etken çatılı bir fiildir.)

Öğretmenimizin anlattıklarını güzelce dinledim.

("dinledim" yüklem, kim dinledi "ben", peki "ben" "dinleme" işini KENDİM mi yaptım, (ANLAMINA BAKIN), evet. Öyleyse "dinledim" fiili etken çatılı bir fiildir.)

Bu roman okuyanı kendine bağlıyor.

("bağlıyor" yüklem, ne bağlıyor "bu roman", peki "bu roman" "bağlama" işini KENDİSİ mi yaptı, (ANLAMINA BAKIN), evet. Öyleyse "bağlıyor" fiili etken çatılı bir fiildir.)

Çocuklar arka bahçeye güzel bir kulübe yapmışlar.

("yapmışlar" yüklem, kimler yapmışlar "çocuklar", peki " çocuklar" "yapma" işini KENDİLERİ mi yapmış, (ANLAMINA BAKIN), evet. Öyleyse "yapmışlar" fiili etken çatılı bir fiildir.)

b) Edilgen Çatılı Fiil:

- Yüklemi fiil olan cümledeki iş (fiil) eğer "BAŞKASI/BAŞKALARI TARAFINDAN" yapılıyorsa edilgen çatılı fiildir. Yani yüklemin cümledeki ANLAMINA BAKACAĞIZ.

Örnekler:

Bu güzel ormanda uzaktan uzağa kuş sesleri duyuluyordu

("duyulurdu" yüklem, ne duyulurdu "kuş sesleri", peki "duyulma" işi kimler tarafından yapılırdı, (ANLAMINA BAKIN) "BAŞKALARI TARAFINDAN" yapılırdı. Öyleyse "duyulurdu" fiili edilgen çatılı bir fiildir.)

Hafta sonu evin arkasındaki bahçe bir güzel sulandı

("sulandı" yüklem, ne sulandı "evin arkasındaki bahçe", peki "sulanma" işi kimler tarafından yapıldı, (ANLAMINA BAKIN) "BAŞKALARI TARAFINDAN" yapıldı. Öyleyse "sulandı" fiili edilgen çatılı bir fiildir.)

Emektar at, pazarda geçen hafta satıldı.

("satıldı" yüklem, ne satıldı "emektar at", peki "satılma" işi kimler tarafından yapıldı, (ANLAMINA BAKIN) "BAŞKALARI TARAFINDAN" yapıldı. Öyleyse "satıldı" fiili edilgen çatılı bir fiildir.)

Bayram temizliği yapılırken camlar da silindi.

("silindi" yüklem, ne silindi "camlar", peki "silinme" işi kimler tarafından yapıldı, (ANLAMINA BAKIN) "BAŞKALARI TARAFINDAN" yapıldı. Öyleyse "silindi" fiili edilgen çatılı bir fiildir.)

Televizyonun kanalları sırasına göre ayarlandı.

("ayarlandı" yüklem, ne ayarlandı "televizyonun kanalları", peki "ayarlanma" işi kimler tarafından yapıldı, (ANLAMINA BAKIN) "BAŞKALARI TARAFINDAN" yapıldı. Öyleyse "ayarlandı" fiili edilgen çatılı bir fiildir.)

DİKKAT:

Cümlede geçen "başkası/başkaları" cümlenin içinde kullanılabilir. Kullanılsa bile yüklemde geçen fiili "BAŞKALARI TARAFINDAN" yapıldığı için fiil EDİLGEN'dir.
TERS KÖŞE OLMAYIN!

Örnekler:

Komşumuzun evi polis tarafından arandı.

(arandı yüklem ve fiil, ne arandı komşumuzun evi özne, peki aranma işi başkası tarafından mı yapıldı. evet. peki kim tarafından arandı polis tarafından. Sonuçta cümlenin yüklemi olan arandı fiili başkası tarafından yapılmış mı yapılmamış mı, yapılmış, öyleyse arandı fiili cümlemizde edilgendir.)

Oyuncular, seyirciler tarafından alkışlandı.

(alkışlandı yüklem ve fiil, alkışlandı kimler, oyuncular özne, peki alkışlama işi başkası tarafından mı yapıldı. evet. peki kim tarafından alkışlandı seyirciler tarafından. Sonuçta cümlenin yüklemi olan alkışlandı fiili başkası tarafından yapılmış mı yapılmamış mı, yapılmış, öyleyse alkışlandı fiili cümlemizde edilgendir.)

SONUÇ: Cümleyi okuduktan sonra ANLAMINA bakarız. Eğer işi yapan öznenin KENDİSİ ise ETKEN, iş BAŞKASI veya BAŞKALARI TARAFINDAN yapılıyorsa EDİLGEN'dir.

NESNESİNE GÖRE (NESNE - YÜKLEM İLİŞKİSİNE GÖRE CÜMLELER):

- Yüklemi fiil olan cümlede NESNE kullanılabilmesine veya kullanılamamasına göre ikiye ayrılır:

a) Geçişli Fiil:

- Yüklemi fiil olan cümledeki fiil eğer cümlede NESNE'nin GEÇMESİNE, kullanılmasına izin veriyorsa adı üstünde geçişli fiildir. Nesne alabilen fiillerdir. Yani bu cümlede nesne ya vardır ya da biz bu cümleye nesne ekleyebiliriz. İlla cümlede nesne olması gerekmez. Fiile bakacağız.

Örnekler:

Annem erkenden sofrayı hazırladı.

("hazırladı" yüklem, kim hazırladı "annem", NEYİ hazırladı "sofrayı" NESNE. Öyleyse "hazırladı" fiili nesne almıştır, nesne ALDIĞI için GEÇİŞLİ fiildir.)

Şimdi nesneyi cümleden SİLELİM.

Annem erkenden hazırladı.

("hazırladı" yüklem, kim hazırladı "annem", NEYİ hazırladı "onu" diye bir NESNE'yi cümlede KULLANABİLİRİZ. Öyleyse "hazırladı" fiili nesne ALABİLİR, nesne ALABİLDİĞİ için GEÇİŞLİ fiildir.)

B) Geçişsiz Fiil:

- Yüklemi fiil olan cümledeki fiil eğer cümlede NESNE'nin geçmesine, kullanılmasına İZİN VERMİYORSA geçişsiz fiildir. Nesne ALAMAYAN fiillerdir. Yani bu cümlede nesne yoktur, biz istesek de cümlede NESNE KULLANAMAYIZ.

Örnekler:

Arkadaşım çalışmak için işe gitti.

("gitti" yüklem, kim gitti "arkadaşım", NEYİ gitti, NE gitti -> CEVAP YOK. Öyleyse "gitti" fiili nesnenin cümlede geçmesine, kullanılmasına İZİN VERMİYOR, GEÇİŞSİZ fiildir.)

Şimdi cümleye (bilgi yelpazesi com) nesne EKLEMEYE çalışalım:

Arkadaşım çalışmak için işe onu gitti.

Arkadaşım çalışmak için işe arabayı gitti.

(Cümleye ne kadar uğraşırsak uğraşalım "NESNE" koyamıyoruz. SAÇMA, ANLAMSIZ oluyor. Çünkü "gitti" fiili cümlede nesne kullanılmasına izin vermiyor.

***KOLAY YOLU:***

Aşağıdaki kolay yolu uygulayarak yukarıdaki gibi cümlenin ögelerini bulmakla, cümleye nesne yerleştirmeye çalışmakla UĞRAŞMAZSINIZ.

Yöntem Şu:

1. Cümlenin yüklemini bul.

2. Yüklemin dışındaki tüm kelimeleri sil, yüklemi yalnız bırak.

3. Yüklemin başına "ONU" kelimesini koy ve oku.

4. Okuyunca

ANLAMLI oluyorsa GEÇİŞLİ,

ANLAMSIZ oluyorsa GEÇİŞSİZDİR. Yöntem bu kadar BASİT.

Örnekler:

Parasını bankaya verdi.

1. Cümlenin yüklemini bul.

Parasını bankaya verdi.

2. Yüklemin dışındaki tüm kelimeleri sil, yüklemi yalnız bırak.

Parasını bankaya verdi.

3. Yüklemin başına "ONU" kelimesini koy ve oku.

ONU verdi.

4. Okuyunca

ANLAMLI olduğu için "verdi" fiili GEÇİŞLİDİR.

Hiçbir şey söylemeden montunu alıp dışarı çıktı.

1. Cümlenin yüklemini bul.

Hiçbir şey söylemeden montunu alıp dışarı çıktı.

2. Yüklemin dışındaki tüm kelimeleri sil, yüklemi yalnız bırak.

Hiçbir şey söylemeden montunu alıp dışarı çıktı.

3. Yüklemin başına "ONU" kelimesini koy ve oku.

ONU çıktı.

4. Okuyunca

ANLAMSIZ olduğu için "çıktı" fiili GEÇİŞSİZDİR.

Konunun bitmiş halini aşağıdaki tabloda gösterelim.

SONUÇ: Başta da söylediğimiz gibi fiilde çatı konusu 8. Sınıflar için bu kadar. Devamı 8. Sınıflarda YOK. Lisede karşınıza çıkar. Çözdüğünüz bazı sorularda soruların içinde "işteş, dönüşlü, oldurgan, ettirgen" gibi kelimeler görürseniz bu soruları ÇÖZMEYİN. Çünkü ya sorular ESKİ müfredata göre hazırlanmıştır ya da LİSE'ye aittir.

KAFANIZ KARIŞMASIN!..

FİİLDE ÇATI 8. SINIF TESTLERİNİ

ÇÖZMEK İÇİN >>TIKLAYIN<<

FİİLDE ÇATI 8. SINIF ÖRNEKLERİ

ÇÖZMEK İÇİN >>TIKLAYIN<<

>>>TIKLAYIN<<<

“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI, SORULAR”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN<<<

“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ YAZILI SORULARI”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN<<<