eğitim öğretim ile ilgili belgeler > konu anlatımlı dersler > Türkçe dersi ile ilgili konu anlatımlar

 

KONUŞTURMA (İNTAK) SÖZ SANATI

Türk edebiyatında konuşturma söz sanatı; yazı veya şiirdeki bir karakterin, bir nesnenin veya bir doğal olgunun doğrudan konuştuğu, insana özgü niteliklerle donatılarak anlatıldığı edebî bir tekniktir. Konuşturma, metinde canlılık ve duygusal bir etki yaratmak için kullanılan etkili bir sanat biçimidir.

·         Konuşturma söz sanatının temel amacı; nesnelere veya soyut kavramlara insana özgü duygular, düşünceler veya davranışlar atfetmek suretiyle metni zenginleştirmektir. Bu söz sanatı, metinde yer alan karakterlerin duygularını, düşüncelerini ve iç dünyalarını okuyucuya daha etkili bir şekilde aktarmak için sıkça kullanılır.

 

·         Türk edebiyatında konuşturmanın en yaygın örneklerinden biri, hayvanların veya bitkilerin insan gibi konuşturulmasıdır. Buna örnek olarak, bir kuşun aşk acısı çektiği, bir çiçeğin sevgilisine özlemle baktığı gibi durumlar verilebilir. Ayrıca tabiat olaylarının da konuşturulması, metni daha canlı ve duygusal kılar. Örneğin, yağmurun "sizce neden ağlıyorum?" diye sitem etmesi gibi kullanımlarla doğanın etkileyici yönleri okuyucuya aktarılır.

 

·         Konuşturma, metnin içeriğine ve amacına bağlı olarak farklı ton ve etkileri yansıtabilir. Romantik bir şiirde kullanılan konuşturma, sevgilinin hislerini daha derin ve etkileyici bir şekilde yansıtabilirken hiciv dolu bir metinde ise alaycı bir etki yaratmak amacıyla kullanılabilir.

Şimdi konuşturma söz sanatının şiir ve paragraf örneklerine bakalım:

Şiir Örneği:

Gülüşün bahara merhaba, dedi.

Ardından sordu ağaçlara: “Hepimiz mi böyle güzeliz?”

Dallarında neşe, coşku hüküm sürdü ağaçların,

Gönlümde umut çiçekleri açtı.

Paragraf Örneği:

Gökyüzü bulutlara sordu: "Neden hep bu kadar hüzünlüsünüz?" Bulutlar, sessizce süzüldü ve dedi ki: "Biz yük taşıyıcılarıyız, yağmur getiririz, toprağı sulayarak bereketi yaydırırız. İşte bu yüzden hüzünlüyüz, yüklerimiz ağır, ama bir o kadar da anlamlı. Gökkuşağına gizlediğimiz renklerimizle umudu hatırlatırız insanlara. Yağmur sonrası güneş açar, gökyüzünde dans ederiz. Bu yüzden hüzünlüyüz, çünkü güzelliklerimizi anlayan olmadığında da biliriz ki yaptıklarımız, taşıdıklarımız boşuna değil."

 

KONUŞTURMA SANATI NEDİR İNTAK SANATI NEDİR ÖRNEKLERİ (SÖZ SANATLARI) (TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIMLAR)

 

İnsanın dışı varlıkların ne dediği, konuşması cümlenin içindeyse bu sanata konuşturma sanatı denir.

 

İnsan dışı varlıkların insan gibi konuşmasıdır.

 

UYARI:

Cümlede insan dışı varlığın NE DEDİĞİ, NE SÖYLEDİĞİ yazıyorsa KONUŞTURMA, yazmıyorsa KİŞİLEŞTİRME SANATI yapılmış demektir.

Örnek:

Çiçeği tam koparacakken çiçek bizimle konuşmaya başladı. (Çiçek insan gibi davranmış fakat ne dediği cümlede yazmadığı için konuşturma değil kişileştirme sanatı yapılmıştır.)

Çiçeği tam koparacakken çiçek, "Bana dokunmayın!" dedi. (Çiçeğin ne dediği cümlede yazdığı için kişileştirme değil konuşturma sanatı yapılmıştır.)

Bulutlar bize bahar mevsimini fısıldar. (Bulutlar insan gibi (bilgi yelpazesi.com) davranmış fakat ne dediği cümlede yazmadığı için konuşturma değil kişileştirme sanatı yapılmıştır.)

Bulutlar bize, "Bahar gelecek." diye fısıldadı. (Bulutların ne dediği cümlede yazdığı için kişileştirme değil konuşturma sanatı yapılmıştır.)

 

Konuşturma Sanatına Örnekler:

 

Bülbül, “Senin nazını çekemem…” diyordu. Güle. (Bu cümlede “Senin nazını çekemem…” sözünü söyleyen insan dışı varlık (gül) olduğu için konuşturma sanatı yapılmıştır.)

 

Güneş, "Uyanın! Sabah oldu." diye bağırdı.

 

Birden haykırdı rüzgar, "Çekilin, geliyorum!"

 

Tilk, "Bana şarkı söyler misin?" sorusunu kargaya yöneltti.

 

Üzerimdeki tozları kaldırın, dedi kitap.

 

Kamyon önündeki yükü görünce:

- Acıyın bana, diye yalvarmaya başladı.

 

Eşek sordu, "Acaba akşam yemekte ne var?"

 

KONUYU DAHA İYİ ÖĞRENMEK İÇİN

AŞAĞIDAKİ VİDEOMUZU

İZLEYEBİLİRSİNİZ.

 

SÖZ SANATLARI ÖZET ANLATIM (ABARTMA BENZETME KARŞITLIK KİŞİLEŞTİRME KONUŞTURMA)

 

Sanat güzelleştirmek demektir.

 

Söz sanatı ise sözü söylerken güzelleştirmektir.

 

Söz sanatı kullanılmasının amacı söylenileni daha etkili bir şekilde söylemektir.

 

Kelimeler çok anlamlı olarak kullanılır.

 

Abartma, benzetme, karşıtlık, kişileştirme, konuşturma olmak üzere 5 çeşit söz sanatı vardır.

 

1. ABARTMA SÖZ SANATI NEDİR (MÜBALAĞA)

 

Bir varlığı veya olayı OLAMAYACAĞI KADAR büyültme veya küçültme sanatına abartma sanatı denir.

 

Gerçekleştirilemeyecek, imkansız, akıl almaz, mantığın çok üstünde sözlerdir.

 

Abartma sanatında amaç; dikkat çekmek, söylenilenleri daha etkili bir biçimde karşıdakine aktarmak, meraklandırmak veya gülmektir.

 

Bir durumu, özelliği olduğundan ya çok fazla ya çok az göstermek, bir olayı olamayacak şekilde zarif ve nükteli bir şekilde abartarak anlatmaktır.

 

Abartma, genel anlamda bir şeyi olduğundan üstün ya da aşağı gösterme sanatıdır. Edebiyatta Abartma, anlatımı güzel ve etkili kılmak için başvurulan bir söz sanatıdır.

 

Abartmanın diğer adı da mübalağa sanatıdır.

 

Çok yorulunca “öldüm”, biraz üşüyünce de “dondum” dediğimizde abartma yapmış oluruz.

 

UYARI:

Cümlede konuşturma veya kişileştirme görünce "Böyle bir şey imkansız." deyip abartma demeyin. Çünkü kişileştirme ve konuşturma diye sanatlar var. Belki bu söz sanatları olmasaydı abartma diyebilirdiniz. Bunu unutmayın.

 

Abartma Söz Sanatı Örnekler:

 

* Arabamız yerden yedi kat gökyüzüne zıpladı.

 

* Aslı, üflesem uçacaksın arkadaşım.

 

* Gözümün yaşı sel oldu, insanlar bu sele kapıldı.

 

* Fotoğrafta havuz görse boğulur.

 

* Filmi izlerken gülmekten öldük.

 

* Ders çalışma aşkıyla tutuşuyor.

 

* Çantanın ağırlığı kolumu kopardı.

 

* Çamaşırlar dağ oldu.

 

* Bir oturuşta bir danayı yer.

 

* Dünyalar kadar ödevim var.

 

* Ben var ya! Bir keresinde tam 50 kg muz yemiştim.

 

* Korkudan (bilgi yelpazesi.com) gözleri fal taşı gibi açıldı.

 

* Onu görünce dünyalar benim olmuştu.

 

* Kardeşim oyuncak alınmadığı için kıyameti kopardı.

 

* Sinemada gülmekten öldük.

 

* Dünya kadar işim var, Mutfakta dağ gibi bulaşık birikmiş.

 

* Evin geçimini üstlenince dünyanın yükünü omuzlarında hissetti.

 

* Onu destekleyen dağ gibi babası var.

 

* Dünya kadar ödevim var.

 

* Çocuk ateşler içinde yanıyor.

 

* Sana yüz defa söyledim, ellerini yıkamadan sofraya oturma diye.

 

* Doğum gününde dağ kadar pasta yaptırmış.

 

* Filler Nil Irmağı’nın yarısı kadar su içerlerdi.

 

* Dünyalar kadar işim var yarın gelebilirim ancak.

 

Donar soğuktan efendi semender âteşte

Bir iki gün dahi böyle eserse bu sarsar

Nedim

 

* (Efendi, bu kasırga böyle bir iki gün daha eserse, ateşte yaşayan masal hayvanı olan semender soğuktan donar. Rüzgârın aşırı soğukluğunu vurgulamak için hiç olmayacak olan bir şeyi, ateşte yaşayan bir hayvan olan semenderin bile donacağını söylüyor.)

 

2. BENZETME SANATI NEDİR (TEŞBİH SANATI)

 

Bir varlık ile başka bir varlığın özellikleri arasında BENZERLİK kurmaya benzetme sanatı denir.

 

Bir durumu, bir kavramı açıklarken bilinen ve ondan daha etkin benzerinden yararlanmaktır.

 

Aralarında benzerlik olduğu düşünülen iki şeyden güçsüz olanının güçlü olana benzetilmesidir.

 

Benzetme edatı olarak “gibi” den başka “kadar, sanki, güya, nitekim, meğer ki, misal, andırmak… ” sözcükler de kullanılabilir.

 

Benzetmeyi meydana getiren ögeler:

 

Benzetmeyi meydana getiren ögeler "benzeyen, benzetilen, benzetme yönü, benzetme edatı" olmak üzere 4 tanedir.

 

Örnek üzerinde gösterelim:

 

Burası Cennet gibi güzel bir tatil yeri.

 

Benzeyen: Tatil yeri

 

Benzetilen: Cennet

 

Benzetme Yönü: Güzelliği

 

Benzetme Edatı: Gibi

 

Benzetme Sanatına Örnekler:

 

* Hava cehennemi andırıyor. (Burada havanın sıcaklığı cehennem sıcağına benzetilmiş.)

 

* Ayşe,  kaplumbağa gibi yavaş yürüyor. (Cümlesinde Ayşe’nin yürümesi kaplumbağanın yavaş yürümesine benzetilmiştir.)

 

* Ali, tavşan gibi hızlı koşuyor.  (Ali’nin koşması tavşanın hızlı koşmasına benzetilmiştir.)

 

* Mehmet,  Ahmet gibi konuşuyor. (Mehmet’in konuşması Ahmet’in konuşmasına benzetilmiştir.)

 

* Yeşim’de Rabia gibi sessiz konuşuyor. (Yeşim’in konuşması Rabia’nın konuşmasına benzetilmiş.)

 

* Babam aslan gibi güçlüdür.

 

* Kaldırımlarda gece, bir siyah kadındır.

 

* Kömür gözlü öğrencilerim vardı.

 

* Annem melektir.

 

* Van Gölü, mavi bir çarşafı andırıyor.

 

* İnsan, tamamlanmamış bir ansiklopedidir.

 

* Ben, bir bardak soğuk suyum.

 

* İnci gibi beyaz dişlerin var.

 

* Saçları altın gibi parlıyordu.

 

* Türküler de kilimler gibi eskidikçe değer kazanır.

 

* Gözlerim çalışmaktan kan çanağına döndü.

 

* Deniz misali gözleri vardı.

 

* Odanın konforu, sanki kral dairesiydi.

 

* Kutu gibi bir dairede otururlar.

 

* Boş bırakılmış topraklar, gübreli ve bereketli ise, yüz bin çeşit otla dolar. Yararlı olabilmeleri için onlara kazma vuruyor, işe yarar tohumlar ekiyoruz. Ruhlar da böyledir. Onları bir fikirle uğraştırıp dizginlerini tutmazsanız, uçsuz bucaksız bir hayal dünyasında başıboş, öteye beriye dolaşıp dururlar. Bir amaca bağlanmayan ruh, yolunu yitirir.

 

* Çocuk tilki gibi kurnaz biriydi.

 

* Minik yavrucak elma gibi kıpkırmızı yanaklarıyla gülücükler saçıyordu.

 

3. KARŞITLIK SANATI NEDİR (TEZAT SANATI)

 

Zıt anlamlı veya zıt anlama yakın kelimeleri BİR ARADA kullanmaya karşıtlık sanatı veya tezat sanatı denir.

 

Zıtlığın, karşıtlığın olabilmesi için cümlede yalnızca zıt anlamlı kelimelerin olması YETMEZ. Sanat olabilmesi için "DUYGU VE DÜŞÜNCE YOĞUNLUĞU" nun olması gerekir.

 

Örneklerle Açıklayalım:

 

Akşam yattım, sabah kalktım. (Bu cümlede "akşam x sabah, yattım x kalktım" zıt anlamlı kelimeleri kullanılmasına rağmen karşıtlık sanatı yapılmamıştır. Çünkü cümle yalındır, cümlede duygu ve düşünce yoğunluğu yoktur.)

Ağlarım aklıma geldikçe gülüştüklerimiz. (Bu cümlede (bilgi yelpazesi.com) karşıtlık sanatı vardır. Çünkü cümlede geçen "ağlarım x gülüştüklerimiz" kelimeleri karşıt olarak kullanılmış ve duygu yoğunluğuna yer verilmiştir.)

 

Güneş doğdu, akşam battı. (Bu cümlede "doğdu x battı" zıt anlamlı kelimeleri kullanılmasına rağmen karşıtlık sanatı yapılmamıştır. Çünkü cümle yalındır, cümlede duygu ve düşünce yoğunluğu yoktur.)

Güneşin doğarken battığını gördüm. (Bu cümlede karşıtlık sanatı vardır. Çünkü cümlede geçen "doğarken x battığını" kelimeleri karşıt olarak kullanılmış ve duygu yoğunluğuna yer verilmiştir.)

 

Karşıtlık Sanatına Örnekler:

 

Gülen yüzüme aldanmayın

İçimde bir damla gözyaşı.

 

Ölümü hatırlatan ne var bu resimde

Halbuki hepimiz hayattayız.

 

Güvenme varlığa, düşersin darlığa.

 

Zengin görünüyoruz fakat içimiz fakir.

 

 

4. KİŞİLEŞTİRME SANATI NEDİR (TEŞHİS)

 

İnsana ait özellikleri insan dışı varlıklarda kullanmaya (konuşturma hariç) kişileştirme sanatı denir.

 

İnsan dışı bir varlık insan gibi davranır.

 

Kişi=İnsan   => Kişileştirme=İnsanlaştırma demektir.

 

Kişileştirmede insan dışındaki varlıklara ağlama, mutlu olma, üzülme, kızma gibi insana özgü nitelikler aktarılır.

 

UYARI:

Benzetme sanatı ile karıştırmayın. Benzemek başkadır, insan gibi davranmak başkadır.

 

UYARI:

Cümlede insan dışı varlığın NE DEDİĞİ, NE SÖYLEDİĞİ yazıyorsa KONUŞTURMA, yazmıyorsa KİŞİLEŞTİRME SANATI yapılmış demektir.

Örnek:

Çiçeği tam koparacakken çiçek bizimle konuşmaya başladı. (Çiçek insan gibi davranmış fakat ne dediği cümlede yazmadığı için konuşturma değil kişileştirme sanatı yapılmıştır.)

Çiçeği tam koparacakken çiçek, "Bana dokunmayın!" dedi. (Çiçeğin ne dediği cümlede yazdığı için kişileştirme değil konuşturma sanatı yapılmıştır.)

Bulutlar bize bahar mevsimini fısıldar. (Bulutlar insan gibi davranmış fakat ne dediği cümlede yazmadığı için konuşturma değil kişileştirme sanatı yapılmıştır.)

Bulutlar bize, "Bahar gelecek." diye fısıldadı. (Bulutların ne dediği cümlede yazdığı için kişileştirme değil konuşturma sanatı yapılmıştır.)

 

Kişileştirme Sanatına Örnekler:

 

Tarihin dilinden düşmez bu destan

Nehirler gazidir, dağlar kahraman

Her taşı bir yakut olan bu vatan

Can verme sırrına erenlerindir

Bu dörtlükte “tarih, nehirler, dağlar” a insana özgü nitelikler verilmiştir. Tarih, insana özgü konuşma özelliği ile nehir ve dağlar yine insana özgü olan “gazilik ve kahramanlık” özellikleri ile kişileştirilmiştir. Bildiğiniz gibi, savaştan (bilgi yelpazesi.com) sağ ve zafer kazanmış olarak dönen kimseye “gazi”, savaşta veya tehlikeli bir durumda yararlık gösteren kimseye ise “kahraman” denir. İşte insana özgü bu nitelikleri şair, insan dışındaki varlıklara vererek onları kişileştirmiş, anlatımına farklılık ve güzellik katmıştır.

 

Durgunca bir deniz sahilleri öper

Söner ufuklarda sevdalı bir kamer

Yıldız gibi uçar ateşböcekleri

Gecenin gözyaşı öper çiçekleri

Bu dörtlükte “deniz” ve “kamer” sözcüklerinde kişileştirme yapılmıştır. “Sevdalanmak” insana özgü bir niteliktir. Şair, bunu (bilgi yelpazesi. com) insan dışındaki varlıklara vererek onları kişileştirmiştir.

 

* Uzak denizlerden gelmiş yorgun bir gemi, limanın şefkatli kollarına bırakmıştı kendini. Sonbaharın gelişiyle yapraklar, vedalaşarak ağaçlardan ayrılıyordu. (Bu cümlelerde “gemi”, “liman” ve “yapraklar”a insan özelliği yüklenerek kişileştirme yapılmıştır.)

 

Dinmiş denizin şarkısı, rüzgâr uyumakta

Rıhtım boyu sonsuz bir üzüntüyle karaltı

Mevsim gibi süslenmiş Emirgan, Çınaraltı

Bu dizelerde “deniz, rüzgâr, rıhtım boyu, Emirgan ve Çınaraltı” kişileştirilmiştir. Bildiğiniz gibi, deniz şarkı söylemez, rüzgâr uyumaz, rıhtım boyu üzülmez. Emirgan ve Çınaraltı gibi yerler süslenmez. Ama şair bu cansız varlıklara, insana özgü nitelik vererek şiire hoş bir hava katmış, ayrıca duygu ve düşüncelerini daha güzel bir şekilde aktarmıştır. Şair, dalgaların çıkardığı sesi denizin şarkısı olarak ifade etmiş; rüzgârın esmemesini, rüzgârın uyuması şeklinde yorumlamıştır. Karanlığın çökmesini rıhtım boyunun üzüntü içinde olmasına bağlamış, Emirgan ve Çınar altının baharla birlikte yeşermesini ise buraların süslenmesi olarak ifade etmiştir.

 

* Bulutlar ağlamaya başladı.

 

* Sokaktaki kediler yine türkü söylüyorlar.

 

* Güneş uyumaya gitmiş.

 

* Akşam vakti rüzgar yanımıza usulca yanaştı.

 

* Dağlar, omuzlarına bembeyaz bir şal atmış.

 

* Demlik, bardağı doldurmak için başını eğiyor.

 

* Güzel gitti diye pınar ağladı.

 

* Menekşeler külahını kaldırır.

 

* Bir sarmaşık uyanıyordu uykusunda, / Geriniyordu bir eski duvarın sıvasında.

 

* Toros Dağları'nın üstüne, / Ay, un eledi bütün gece.

 

* O çay ağır akar,yorgun mu bilmem, / Mehtabı hasta mı,solgun mu bilmem.

 

* Aheste çek kürekleri mehtap uyanmasın, / Eskici dükkanında asma saat, / Çelik bir şal atmış omuzlarına.

 

* Yalnızlığın okşadığı kalbime,yağmurlar küskün, / En güzel türküyü bir kurşun söyler.

 

* Bu akşam sonbahar ne kadar serin, / Geceyi hasretle zaman.

 

Durgunca bir deniz sahilleri öper

Söner ufuklarda sevdalı bir kemer

Yıldız gibi uçar ateşböcekleri

Gecenin gözyaşı öper çiçekleri

 

* Ufukta günün boynu büküktü

 

* Güller sakın bize küsmesin.

 

Dağlara yaslanıp yatan güneşi

Yaralı, hastadır, yorgundur sandım

 

ne vakit Maçka’dan geçsem,

limanda hep gemiler olurdu

ağaçlar kuş gibi gülerdi.

 

Bütün kusurumu toprak gizliyor

Merhem çalıp yaralarımı düzlüyor

 

Gül hasretinle yollara tutsun kulağını

Nergis gibi kıyamete dek çeksin intizar

 

* Kış, Ada’nın her tarafına yerleşebilmek için rüzgârlarını poyraz, yıldız, karayel… halinde seferber ettiği zaman; öte yakadaki yaz, pılısını pırtısını yeni toplamış, bir kenara, oldukça mahzun bir göçmen gibi oturmuştu.

 

5. KONUŞTURMA SANATI NEDİR (İNTAK SANATI)

 

İnsanın dışı varlıkların ne dediği, konuşması cümlenin içindeyse bu sanata konuşturma sanatı denir.

 

İnsan dışı varlıkların insan gibi konuşmasıdır.

 

UYARI:

Cümlede insan dışı varlığın NE DEDİĞİ, NE SÖYLEDİĞİ yazıyorsa KONUŞTURMA, yazmıyorsa KİŞİLEŞTİRME SANATI yapılmış demektir.

Örnek:

Çiçeği tam koparacakken çiçek bizimle konuşmaya başladı. (Çiçek insan gibi davranmış fakat ne dediği cümlede yazmadığı için konuşturma değil kişileştirme sanatı yapılmıştır.)

Çiçeği tam koparacakken çiçek, "Bana dokunmayın!" dedi. (Çiçeğin ne dediği cümlede yazdığı için kişileştirme değil konuşturma sanatı yapılmıştır.)

Bulutlar bize bahar mevsimini fısıldar. (Bulutlar insan gibi (bilgi yelpazesi.com) davranmış fakat ne dediği cümlede yazmadığı için konuşturma değil kişileştirme sanatı yapılmıştır.)

Bulutlar bize, "Bahar gelecek." diye fısıldadı. (Bulutların ne dediği cümlede yazdığı için kişileştirme değil konuşturma sanatı yapılmıştır.)

 

Konuşturma Sanatına Örnekler:

 

Bülbül, “Senin nazını çekemem…” diyordu. Güle. (Bu cümlede “Senin nazını çekemem…” sözünü söyleyen insan dışı varlık (gül) olduğu için konuşturma sanatı yapılmıştır.)

 

Güneş, "Uyanın! Sabah oldu." diye bağırdı.

 

Birden haykırdı rüzgar, "Çekilin, geliyorum!"

 

Tilk, "Bana şarkı söyler misin?" sorusunu kargaya yöneltti.

 

Üzerimdeki tozları kaldırın, dedi kitap.

 

Kamyon önündeki yükü görünce:

- Acıyın bana, diye yalvarmaya başladı.

 

Eşek sordu, "Acaba akşam yemekte ne var?"

 

KONUYU DAHA İYİ ÖĞRENMEK İÇİN

AŞAĞIDAKİ VİDEOMUZU

İZLEYEBİLİRSİNİZ.

 

 

“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIMLAR”
SAYFASINA GERİ DÖNMEK İÇİN

>>>TIKLAYIN<<<

“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI, SORULAR”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN<<<

“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ YAZILI SORULARI”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN<<<