REFİK HALİT KARAY’IN HAYATI, KİTAPLARI, SANATI, ESERLERİ, EDEBİ KİŞİLİĞİ (3) (YAZARLARIN VE ŞAİRLERİN HAYATLARI, KİTAPLARI)

Hayatı:

1888 yılında Beylerbeyi’nde doğan Refik Halid, 18. yüzyıl sonlarında bir kolu Mudurnu’dan İstanbul’a göçen Karakayış ailesindendir. “Galatasaray Sultanisi” ve “Mekteb-i Hukuk”da okuyan yazar, Meşrutiyet sıralarında gazeteciliğe başlamıştır.

Kısa sürede üne kavuşmuş, “Fecr-i Âti” edebiyat topluluğunun kurucularından olmuştur. “Kirpi” adıyla yazdığı taşlamaları ve siyasal yazıları sonucu İttihat ve Terakki hükümetince Anadolu’nun çeşitli illerinde 5 yıl sürgüne gönderilmiş, ancak 1. Dünya Savaşı’nın son yılı İstanbul’a dönebilmiştir. Dönüşünde Robert Kolej’de öğretmenlik Sabah gazete başyazarlığı, iki kez Posta-Telgraf Genel Müdürlüğü yapan Refik Halid, bu süreçte tanınmış “Aydede” mizah dergisini de çıkarmıştır.

Bazı siyasal davranışları yüzünden memleketten ayrılmak zorunda kalan yazar, Haleb’e yerleşerek “Vahdet” gazetesini çıkarmış, Hatay’ın Türkiye’ye bağlanmasında yazıları ve çalışmaları ile katkıları olmuştur.

1938’de yurda dönen Refik Halid, dergi ve gazetelerde günlük yazılar yazmış ve 20 kadar roman kaleme almıştır. 18. 7. 1965 tarihinde İstanbul’da ölen yazar; tekniği, dilinin güzelliği, taşlamalarının inceliği ve tasvirlerinin kuvveti ile ün yapmış, Modern Türk Edebiyatı’nın temel taşlarından biri olmuştur.

Yazın Hayatı:

Yakup Kadri’nin “Uzaktan Uzağa Aşk-ı Memmu’daki hoppa ve züppe Behlül’ü andırır halleri” olduğunu söylediği Refik Halid, ilk yazılarını gündelik Servet-i Fünun’da yayımlamış, Fecr-i Ati topluluğuna katılmıştır. Yakup Kadri’nin “Nirvana” adlı tek perdelik oyunu yayımladığı 1909 yılında Refik Halid de Zeng Avesta başlığı altında yazdığı bir dizi düz yazı ile dikkat çekmiştir.

Karaosmanoğlu, bu yazılar için şunları söylemektedir: “Refik Halid o yazılarında alışılmış nesir temlerinden hiç birine yer vermemekte, hep cansız şeylerden canlı varlıklar gibi bahsedip durmakta idi. Çok şahsiyetli bir üslubu da vardı ve bunda Edebiyatı Cedide’nin allı pullu süslerinden hiçbir iz gözükmüyordu. Refik Halid bununla kalmıyor, gayet sade bir konuşma Türkçe’siyle yazıyordu.

İttihat ve Terakki iktidarını eleştirdiği izlenimlerini dile getirdiği Memleket Hikayeleri’ni Ziya Gökalp’in yönettiği Yeni Mecmua’da (bilgi yelpazesi.net) yayımlamıştır (Ocak-Ekim 1918). Bu öyküler, Milli Edebiyat ve Sade Lisan akımlarının genişletip benimsenmesinde önemli bir rol oynamıştır.

Gazeteciliğe hiç ara vermeyen Karay, yurt dışına gitmek zorunda kaldığı sürgün yıllarında ise Gurbet Hikayelerini yazmıştır (Tan Gazetesinde yayımı Aralık 1938-Nisan 1939).

Eserleri:

Öykü:

Memleket Hikayeleri (1919), Gurbet Hikayeleri (1940).

Roman:

İstanbul’un İç Yüzü (1920-Sonraki basımda İstanbul’un Bir Yüzü), Yezidin Kızı (1939), Çete (1939), Sürgün (1941), Anahtar (1947), Bu Bizim Hayatımız (1950), Nilgün (3 Cilt: Türk Prensesi Nilgün (1950), Mapa Melikesi Nilgün (1950), Nilgün’ün Sonu (1952), Tel Cilt (1960), Yer Altında Dünya Var (1953), Dişi Örümcek (1953), Bugünün Saraylısı (1954), 2000 Yılının Sevgilisi (1954), İki Cisimli Kadın (1955), Kadınlar Tekkesi (1957), Yerini Seven Fidan (1977), Ekmek Elden Su Gölden (1980), Ayın On Dördü (1980), Yüzen Bahçe (1987).

Mizah ve Hiciv:

Sakın Aldanma İnanma Kanma (1915), Kirpi’nin Dedikleri (1916), Ago Paşa’nın Hatıratı (1918), Ay Peşinde (1922), Tanıdıklarım (1922), Guguklu Saat (1925).

Fıkralar:

Bir İçim Su (1931), Bir Avuç Saçma (1939), İlk Adım (1941), Üç Nesli Üç Hayat (1943), Makyajlı Kadın (1943), Tanrıya Şikayet (1944).

Oyun:

Kanije Müdafaası ve Tiryaki Hasan Paşa (Müfit Katip’le oynadı, basılmadı), Deli (1929).

Anı:

Minelbap İlelmihrap (1946), Bir Ömür Boyu (1990).