REŞAT NURİ GÜNTEKİN’İN HAYATI, KİTAPLARI, SANATI, ESERLERİ, EDEBİ KİŞİLİĞİ (3) (YAZARLARIN VE ŞAİRLERİN HAYATLARI, KİTAPLARI)

(1989 – 1956)

Hayatı

Reşat Nuri 26 Kasım 1889’da İstanbul’da doğmuştur. Bir asker çocuğu olduğu için, çocukluk ve talebelik yılları daha çok Anadolu vilayetlerinde geçmiştir.

İlk ve orta öğreniminin bir kısmını Çanakkale’de gördükten sonra İzmir Frerler Mektebi’nde okumuştur. 1912’de Darülfünun’un Edebiyat Bölümünü bitirdi.

Çeşitli şehirlerde edebiyat öğretmenliği ve müdürlükler yapmıştır. 1927’de Maarif Müfettişliği’ne seçilmiş. Daha sonra Çanakkale’den Millet Vekili seçilmiş, dört yıl sonra tekrar müfettişliğe dönmüştür. Kültür Ateşeliği göreviyle Fransa’ya gitmiştir. 1954’de emekli olmuştur. Tedavi için gittiği Londra’da 1956’da vefat etmiştir.

Edebi Kişiliği

Reşat Nuri’nin edebiyat zevki, Üsküdar’daki ilk çocukluk yıllarında Şakir Ağa isimli lalasından dinlediği, bazı hissi ve mistik halk hikayeleriyle başlamıştır. Çanakkale’de okuma yazma bilen komşu hanımların, kış gecelerinde bir araya toplanarak okuyup dinledikleri romanlar içinde Fatma Aliye Hanım’ın Ûdî isimli romanı da sanatkarın çocukluk hayatında iz bırakır.

Reşat Nuri’nin eser vermesinde tesiri olan bir sanatkar Halid Ziya’dır.

Reşat Nuri Çalıkuşu adlı romanı ile tanınmıştır. Roman, hikaye, tiyatro... vb konularda eserler vermiştir. Roman alanında çok başarılı olmasına rağmen Reşat Nuri en çok tiyatro alanını sevmiştir.

Reşat Nuri’nin romanlarında vak’aları değil de ruhi ve içtimai çizgileri ve türlü hayat tabloları önemlidir.

Reşat Nuri, bize, onun roman yazdığı zamanlarda bile hala iyi bilinmeyen Anadolu’nun iç alemini en iyi görüşlerle tanıtır.

Reşat Nuri’nin romanlarında tarih, Abdülhamit döneminden günümüze kadar uzanır; coğrafya ise bu tarihe bağlı olarak, bugünkü Türkiye sınırlarını da aşar.

Onun romanlarında asker, memur, muallim... vb gibi tipler önemli yer tutar. O genelde erkek kahramanlar kullanır. Onun bizi etkilemesindeki sebep onun yarattığı tiplerle, çok kere, tanıdık çıkmasıdır, onları bir yerlerde görmüş gibi olmasıdır.

Reşat Nuri sosyal konulara değinir. Onun romanlarında ahlakçı bir endişe sezilir.

Dil Ve Üslûp

Dili sadedir. Güzel, akıcı bir dili vardır. Her tabaka okuyucu tarafından anlaşılır bir dile sahiptir. Reşat Nuri üslûp bakımından çok sevilmiştir. Okul çağından, seçkin aydınlara ve okuma yazması az olan kişilere kadar herkesi çeken bu üslûp, kütleleri ona ısındırmıştır. O, suyun akışı gibi takılmasız, ferah ve duru yazar.

Türler

Roman

Hikâye

Tiyatro                           Reşat Nuri yandaki türlerde eserler vermiştir.

Tenkit

Makale

Romanları

1) HARABELERİN ÇİÇEĞİ: Güzel bir çocuk olan Süleyman’ın bir yangın sonucu, yüzünün harap olması ve tıp tahsili yapmasına karşılık toplum tarafından dışlanması.

2) ÇALIKUŞU: Fransız okulunda eğitim görmüş bir genç kız olan Feride’nin bir aşk yarası ile Anadolu’da öğretmenlik yapması konu alınmıştır.

3) DAMGA: Yasak aşk ile öğrencilerinin annesine aşık olan iffet, onunla yakalandığı gece hırsızlık için girdiğini söyleyerek (bilgi yelpazesi.net) damgalanmıştır. İlerleyen yıllarda Vedia ile karşılaşan iffet evlenmek ister, fakat Vedia damgalanmış biriyle olamayacağını ifade eder.

4) GİZLİ EL: Konusunu I. Dünya savaşı yılları öncesi ve savaş yıllarında yolsuzlukların, haksız kazançların, savaş zenginliklerinin hakim olduğu bir devirden alır.

5) DUDAKTAN KALBE: Roman birbirinden farklı büyük küçük bir sürü aşka dair olaylardan meydana gelmektedir.

6) BİR KADIN DÜŞMANI: Fizik çirkinliği nedeniyle Ziya kadınlardan uzak durmaktadır. Köye gelen Sara herkesi kendine aşık etmiştir. Fakat Ziya ona bakmamaktadır. Sara bir şekilde onu kendisine bağlar. Bunun bir oyun olduğunu anlayan Ziya intihar eder.

7) AKŞAM GÜNEŞİ: Nazmi Bey’in renkli bir hayatı vardır. Bir rahatsızlıktan sonra dinlenmeye çekilir. Daha sonra hayatına giren, renkli hayatı olan Jülide onun ölümüne sebep olur.

8) YEŞİL GECE: Şahin Efendi halkı aydınlatmaya çalışır. Fakat anlaşılmaz.

9) ACIMAK: Katı bir öğretmen olan Zehra, babasından nefret eder. Onun hatıra defterini okuduktan sonra babasını anlar.

10) KIZILCIK DALLARI: Konağın üst tabakası ile çalışanları arasındaki anlaşmazlıkları konu alır.

11) ESKİ HASTALIK: Züleyha’nın geçmişini hatırlaması.

12) ATEŞ GECESİ: Milas’a sürgün edilen bir gencin başından geçenler anlatılır.

13) DEĞİRMEN: Bu romanda Anadolu vilayet ve kazalarındaki yöneticilerin tenkidi ele alınır.

14) MİSKİNLER TEKKESİ: Bu romanda zengin bir aileden geldiği ve konaklarda, dadılı, lalalı büyüdüğü halde, tembellik, iradesizlik ve pasif terbiye yüzünden bir iş tutamayıp sonunda “iyi” bir dilenci olan bir kişinin serüveni anlatılır.

15) KAVAK YELLERİ: Roman hatıralardan meydana gelir. Sabri Bey’in yaşadıkları anlatılır.

16) SON SIĞINAK: Sanata karşı öteden beri temayülü olan kimselerin tesadüflerle birleşerek kurdukları bir tiyatro topluluğunun çektiği sıkıntılar romanın konusunu meydana getirir.

17) KAN DAVASI: İki köy arasında kan davası vardır. Bir öğretmen olan Ömer bu kan davasını sonlandırır.

18) GÖKYÜZÜ: Romanın asli tipi inanç buhranı içinde kıvranan altmış yaşlarında biridir. Evlat edindiği ateizmi benimseyen Sevim’in yakalandığı hastalıktan tütsü ile iyileşmesi, ikisini de değiştirmiştir.

19) YAPRAK DÖKÜMÜ: Eski değer yargılarının yıkılışını, “para”nın ve paranın getirdiği “asri yaşama biçimi”nin ortaya çıkardığı yeni değer yargılarını, daha doğrusu yeni bir ahlakı, bir çile çerçevesinde anlatıyor.

Hikayeleri

1) Tanrı Misafiri

2) Sönmüş Yıldızlar

3) Leyla ile Mecnun

4) Olağan İşler

Bu kitaplara Reşat Nuri’nin çeşitli hikayeleri toplanmıştır.

Tiyatro Eserleri

1) Hançer

2) Taş Parçası

3) Eski Rüya

4) Babür Şah’ın Seccadesi

5) Hülleci

6) Yaprak Dökümü

7) Eski Şarkı

8) Balıkesir Muhasebecisi

9) Tanrıdağı Ziyafeti

Oyun

Reşat Nuri tiyatro eserlerinde farklı gerçekleri öne sürmekten çekinmemiştir. Bunlar arasında en iyi tiyatro eseri olarak kabul edilen “Tanrıdağı Ziyafeti”dir.

Hançer (1920), Ümidin Güneşi (1924), Gazeteci Düşmanı, Şemsiye Hırsızı, İhtiyar Serseri (1925, 3 oyun birarada), Bir Köy Hocası (1928), Barbar Şah’ın Seccadesi (1931), Bir Kır Eğlencesi (1931), Ümit Mektebi’nde (1931), Felaket Karşısında, Gözdağı, Eski Borç (1931, 3 oyun bir arada), İstiklal (1933), Vergi Hırsızı(1933), Yaprak Dökümü (ös 1971), Eski Şarkı (ös1971).