YAKUP KADRİ KARAOSMANOĞLU’NUN HAYATI, KİTAPLARI, SANATI, ESERLERİ, EDEBİ KİŞİLİĞİ (4) (YAZARLARIN VE ŞAİRLERİN HAYATLARI, KİTAPLARI)

(1889 - 1974)

Türk, romancı ve yazar. Romanlarında Türk toplumunun Tanzimat’tan bu yana çeşitli dönemlerdeki toplumsal gerçekliğini sergilemiştir.

27 Mart 1889’da Kahire’de doğdu. 13 Aralık 1974’te Ankara’da öldü. İlköğrenimine ailesi ile birlikte gittiği Manisa’da başladı. 1903’te İzmir İdadisi’ne girdi. Babasının ölümünden sonra annesiyle yine Mısır’a döndü, öğrenimini İskenderiye’deki bir Fransız okulunda tamamladı.

1908’de başladığı İstanbul Hukuk Mektebi’ni bitirmedi. 1909’da arkadaşı Şehabettin Süleyman aracılığıyla Fecr_i Ati topluluğuna katıldı. 1916’da tedavi olmak için gittiği İsviçre’de üç yıl kadar kaldı. Mütareke yıllarında İkdam gazetesindeki yazılarıyla Kurtuluş Savaşı’nı destekledi. 1921’de Ankara’ya çağrıldı ve bazı görevler verildi. 1923’te Mardin,

1931’de Manisa milletvekili oldu. Bir yandan da gazeteciliğini ve roman yazarlığını sürdürdü. 1932’de Vedat Nedim Tör, Şevket Süreyya Aydemir, Burhan Asaf Belge ve İsmail Hüsrev Tökin ile birlikte Kadro dergisinin kurucuları arasında yer aldı.

Savunduğu bazı görüşler aşırı bulunduğu için Kadro dergisinin 1934’te yayımına son vermek zorunda kalmasından sonraTiran elçiliğine atandı. Daha sonra 1935’te Prag, 1939’da La Haye, 1942’de Bern, 1949’da Tahran ve 1951’de yine Bern elçiliklerine getirildi. 27 Mayıs 1960’tan sonra Kurucu Meclis üyeliğine seçildi. Siyasal yaşamının son görevi 1961_1965 arasındaki Manisa milletvekilliği oldu.

Karaosmanoğlu yazarlığa Ümit, Servet_i Fünun, Resimli Kitap gibi dergilerde başladı. Fecr_i Aticiler’in “sanat şahsi ve muhteremdir” görüşünü paylaştığı ve “sanat için sanat” yaptığı bu ilk döneminde Nirvana adlı bir oyun, makaleler, denemeler, düzyazı, şiirler ve öyküler yazdı. Türk toplumunun çeşitli dönemlerdeki gerçekliğini sergilemek istediği için bir ikisi dışında yapıtlarında belli tarihsel dönemleri ele aldı.

Kiralık Konak Birinci Dünya Savaşı öncesinin, Hüküm Gecesi İkinci Meşrutiyet’in, Sodom ve Gomore Mütareke döneminin, Yaban Kurtuluş Savaşı yıllarının, (bilgi yelpazesi.net) Ankara Cumhuriyet’in ilk on yılının, Bir Sürgün İkinci Abdülhamid döneminin işlendiği romanlardır.

Panorama 1923_1952 yıllarını kapsar. Karaosmanoğlu 1920’lerden sonra iyimser bir devrimci görünümündeyken, sonra umutlarını yitirerek romancılığını devrimci yönde kullanmaktan vazgeçmiştir.

1955’ten sonra da anı kitaplarından başka bir şey yazmamıştır. Romanları arasında en önemli ve ünlüleri Nur Baba, Kiralık Konak ve Yaban’dır. Kaleme aldığı eserleri: Kiralık Konak (1922), Nur Baba (1922), Hüküm Gecesi(1927), Sodom ve Gomore (1928), Yaban (1932), Ankara (1934), Bir Sürgün (1937), Panaroma, iki cilt (1953_1954), Hep O Şarkı (1956). Öyküleri: Bir Serencam (1913), Rahmet (1923), Milli Savaş Hikayeleri (1947). Anıları: Zoraki Diplomat (1955), Anamın Kitabı (1957), Vatan Yolunda (1958), Politikada 45 Yıl (1968), Gençlik ve Edebiyat Hatıraları (1969).

1942’de CHP Roman Armağanı’nda ikinciliği kazanmış olan Yaban, Karaosmanoğlu’nun en başarılı romanı sayılır. Anadolu köylüsünün gerçeklerini dile getirdiği ve Türk aydını ile köylüsü arasındaki uçurumu gözler önüne serdiği için övülmüştür.

Kiralık Konak ile Sodom ve Gomore’de Osmanlı düşüncesini sürdürenlerle Batı hayranı alafranga sınıfın toplumdaki çürüyen organlar olarak nitelenmeleri gibi, Yaban’da da gerici Anadolu köylüsü yoz bir sınıf olarak sunulur. Yeni ulusu yaratmak görevi de vatanı kurtaracak olan aydınlara düşmektedir.

Yaban hem Anadolu’yu ve köylüyü konu edinen ilk önemli roman olmasıyla hem de çirkin bir gerçekliği şiirsel bir üslupla dile getirmedeki başarısıyla Türk roman Tarihinde saygın bir yere sahiptir.

Eserleri

Roman

Kiralık Konak (1922)

Nur Baba (1922)

Hüküm Gecesi (1927)

Sodom ve Gomore (1928)

Yaban (1932)

Ankara (1934)

Bir Sürgün (1937)

Panaroma (2 cilt, 1953)

Hep O Şarkı (1956)

Öykü

Bir Serencam (1914)

Rahmet (1923)

Milli Savaş Hikâyeleri (1947)

Şiir

Erenlerin Bağından (1922)

Okun Ucundan (1940)

Oyun

Nirvana (1909)

Anı

Zoraki Diplomat (1955)

Anamın Kitabı (1957)

Vatan Yolunda (1958)

Politikada 45 Yıl (1968)

Gençlik ve Edebiyat Hatıraları (1969)

Monografi

Ahmet Haşim (1934)

Atatürk (1946)

Makale

İzmir’den Bursa’ya (1922, Halide Edip, Falih Rıfkı Atay ve Mehmet Asım Us ile birlikte)

Kadınlık ve Kadınlarımız (1923)

Seçme Yazılar (1928)

Ergenekon (iki cilt, 1929)

Alp Dağları’ndan ve Miss Chalfrin’in Albümünden (1942)