ÇOCUĞUN GELİŞİM AŞAMALARI, 0-7 YAŞ ARASI ÇOCUK GELİŞİMİ (REHBERLİK İLE İLGİLİ
BELGELER, ARAŞTIRMALAR, YAZILAR)
Okulöncesi dönemdeki çocuklar meraklı, araştırıcı, hayal güçleri kuvvetli ve
sorgulayıcıdırlar. Bu nedenle çocukların bu yöndeki gelişimlerini desteklemek
amacıyla, onların araştırabilecekleri, meraklarını giderebilecekleri, neden
sonuç ilişkisini görebilecekleri, çeşitli fikirler öne sürerek tahminlerde
bulunabilecekleri fırsatlar verilmeli ve bu yönde eğitim ortamları
hazırlanmalıdır. Bu da çocukların merak ve araştırma duygularını geliştirici ve
zihinsel yeteneklerini uyarıcı etkinliklerden biri olan "fen etkinlikleri" ile
mümkündür.
Okulöncesi dönemde fen etkinlikleri fen bilimlerine ilişkin bilgilerin çocuğa
aktarılması olmayıp, çocuğun bunları yaparak ve yaşayarak öğrenmesidir. Ezbere
bir fen bilgisi aktarımı çocuğun zihinsel gelişimine katkısı olmayıp, sadece
bilgilerin artmasına yarar. Oysa ki, okulöncesi yıllarda önemli olan çocuğun
araştırma, inceleme ve gözlem becerilerini geliştirerek, sağlam bilimsel
temeller oluşturması ve bilimsel düşünmeyi öğrenebilmesidir. Anaokullarında
çocukların yaparak öğrenmeleri ile gerçekleştirilecek fen çalışmaları sırasında
çocuk gözlem yapma, soru sorma, fikirler ileri sürme, tahmin etme, iletişim
kurma, düşüncelerini başkaları ile paylaşabilme ve neden sonuç ilişkisini
kavrama fırsatına sahip olacaktır. Bu nedenle, fen etkinliklerine çocuğun merak
duygusunu uyaracak ve doğal merakını tatmin edecek doğal ortamın yaratılmasıyla
başlanmalıdır.
Esas olan çocuğun merakını giderebilmesi için sorular sorması ve bu sorulara
cevap bulabilmesi için gözlem inceleme ve araştırma yapmasıdır. Okulöncesi
çocuklar için fen öğretiminin başlangıç noktası onların doğal çevreleridir.
Çeşitli çevre gezileri ve yürüyüşler onlara gözlem ve inceleme yapma fırsatı
verirken, doğadaki değişimler (mevsimler, gün, hava durumu gibi). Onlara
sorgulama ve araştırma olanakları yaratabilir. Ayrıca çevrelerindeki bitkiler,
hayvanlar, taşlar, bulutlar, yeryüzü, canlı ve cansız bütün nesneler onlarda
heyecan yaratır ve onlara araştırma fırsatları sunar. Bu nedenle öğretmen iyi
bir gözlemci olup, çocukların ihtiyaç duydukları her an onları bu tür
etkinliklere yönlendirebilmeli ve her konuda sorular sorarak, gözlem, inceleme,
araştırma ve sorgulama yeteneklerini geliştirebilmelidir.
0 - 1 YAŞ
0
- 1 AYDA
Yüzü koyun yatırıldığında başını kontrol etme çabası içindedir. 4.haftada
tutabilir ve kaldırabilir. Eli kapalıdır. Avucunun içine küçük bir nesne
dokundurulduğunda sıkıca yakalar.
Yüksek sese tepkide bulunur.
Göz, yakın bir nesne üzerine kısa süre sabitleşebilir. Parlak renkler ve
şematik şekiller üzerinde, gözün biraz daha fazla kaldığı izlenebilir.
Tatlı, tuzlu, ekşi, acı besinleri ayırt edebilir.
1
- 4 AYLARDA
Omuz ve baş kontrolü görülmeye başlar.
3. ve 4. aylar içinde desteklendiğinde kısa bir süre oturabilir. Başını dik
tutabilir. Kollarına dayanarak doğrulabilir.
Görme duyusu gelişmiştir. Yatay hareket eden nesneleri izleyebilir. Göz
ilgisini çeken nesneler üzerinde daha uzun süre kalır.
Görme ve işitmenin işbirliği görülür. Sesin geldiği yöne bakar.
Çevreye ilgi artar, ayak seslerine, beslenme, banyo gibi hazırlıklara tepki
verir.
Sosyal gülme 2. ay sonunda görülür.
Esas sesleri taklit etme yeteneği gelişmiştir.
Yakaladığı bir hareketi durmadan tekrar eder.
Çıngırağı hızla sallayınca ses çıkardığını fark eder. Avuç içi ile yakalar.
Herşeyi ağzına götürür.
Eller hafif açıktır.
4
- 10 AYLARDA
Sırt üstü durumundan yan yatmaya geçebilir. Emekleme denemesi 5. ayda
görülür.7. ayda, sürünme ve emekleme gelişir. 8. ayda tam dönüş görülür.
Uzatılan nesneyi yakalamaya çalışır. 6.ay içinde terredütlü yakalama
görülür. 8,9. aylarda iki küpü bir araya getirebilir. Ustaca yakalama 9.
ayda görülür. Aynı ay içinde hangi elini seçtiğini belli edebilir.Sonra bu
eli değiştirebilir.
Katı mamaları, 4.ayın sonu ve 5.ay içinde yiyebilir.
Anlamlı sesler ve heceler çıkarmaya başlar, taklit yeteneği gelişmektedir.
Destekle oturabilir. Omuz ve baş konturolü gelişmiştir.7.ay içinde desteksiz
oturma görülür.
Yardımla ayakta durabilir. Tutunarak durma 9. ve 10. ayda görülür.
Emeklemede ustalaşmıştır.
Göz ve el koordinasyonunun başlangıcı 4. aya rastlar.
6.ay içinde tanıdık ve yabancı yüzleri ayırt etme başlar. Seçicilik görülür.
Objeleri bir elinden diğerine geçirebilir. (Çocuklar genellikle 9-12.aylar
arası hangi ellerini kullanmak üzere seçtiklerini belli ederler. İki yaşına
kadar sağ elini kullanmasına yardım ve özendirme söz konusu olabilir,
oyuncağı sağ eline uzatmak, sağ elini rahat kullanacağı bir biçimde oturtmak
gibi. ikinci yaştan sonra, sol elini seçtiğini ortaya koyarsa herhangi bir
karışma zararlı olabilir.)
10
- 12 AYLARDA
Yardımsız ayağa kalkabilir. Tutunarak yürür. Erken yürüme görülebilir.
Ortalama yürüme zamanı 13-15 aylar arasıdır.
Yetişkinlerin sallanarak ve vurarak yaptığı oyunlardan zevk alır.
Üç küpü yan yana getirmeye çalışır.
Ulaşmak istediği nesneyle arasındaki engeli kaldırabilir. Amaç-sonuç
bağlantısını kurabilmektedir. Bu ilk zeka belirtisidir. Nesneleri son
kayboldukları yerde değil, ilk denemede bulduğu yerde arar.
Topu karşısındaki kişiye atma denemeleri yapar.
Önceden anlama, kestirme görülür. Annenin kalkmasının onun gideceğine işaret
olduğunu sezinler ve ağlayabilir.
Yabancılardan çekinme ve korkma görülür.
Kendini besleme isteği gösterir. Kaşığı kullanmak ister.
Kahkaha ile gülebilir. Sevgi gösterir.
2 - 3 YAŞ
İki yaş çocuğu en iyi şekilde koklama, tatma, dokunma, duyma ve görme duyuları
yoluyla öğrenebilir. Çok meraklıdırlar ve her şeyi araştırıp keşfetmek isterler.
Çok cesaretlidirler ve onların bu araştırıcı doğaları yetişkinleri korkutabilir.
Bu nedenle, kısıtlanmaksızın denetlenmeleri gerekebilir. Dikkat süreleri 2-5
dakika gibi çok kısadır. Ancak bir şey onlara çok ilginç gelirse daha uzun bir
süre etkinliğe katılabilirler. Bu dönemde çocuklar sık sık "hayır" kelimesini
kullanır ve hatta çok hoşlandığı birşeyi isteyip istemediği sorulduğunda dahi
hayır diyebilirler. Bu nedenle onlara "yemek için hazır mısın?" diye sormak
yerine, "öğle yemeği zamanı" diye belirtebiliriz. İki yaşındaki çocuk ancak
iki-üç kelimelik cümleler kurabilir. Bu dönemde merak duygularının da bir sonucu
olarak, sık sık "ne, niçin, nerede" gibi sorular sorarlar. Ancak onlar
konuştuklarından daha fazla kelimeyi anlayabilirler. Aşağıdaki aktiviteleri
yapabilirler.
Çocukların rahatlıkla alıp kullanabilecekleri yerlere oyuncaklarını
yerleştirmelerini sağlama
Bazı nesneleri veya canlıları resimlerinden tanır ve gösterir.
Objelerle ilgili etkinliklerde, yatay kavramına doğru bir yöneliş izlenir.
Doğrudan algı alanında olmayan, ancak daha önce gördüğü bir olayı, taklit
yoluyla, ortaya koyabilir.
İlgi alanında dikkat topalama ve hatırlama süresi, yaklaşık 15
dak.dolaylarındadır.
Yeni etkinlikler dener; beceremediğinde, önce ustalaştığı benzer bir
davranışı tekrarlayarak çözüm arar. Düşüncelerini, taklit yoluyla, davranış
ve tavır alışlarıkyla ortaya koyar.
Yapması istenen basit istekleri yerine getirebilir. Oyuncaklarını bir sepete
koyabilir.
Kitap sayfalarını üçer-beşer çevirebilir; tek tek çevirmeyide
becerebildiğini, zaman zaman, ortaya koyar.
Kağıdı katlamaya çalışır; el seçimini ortaya koyar; ancak zamanla bu seçimi
kendiliğinden değiştirebilir.
Tahta küpleri kutudaki yerlerine yerleştirebilir.
Bir kelimelik cümleler çoğunlukta olmakla birlikte, iki kelimelik zaman
zamanda, üç kelimelik cümleler kurabilir.
Öz-yönelim çok güçlüdür; sevdiği kişi ve nesneleri paylaşmak istemez.
Mutluluk ve haz duygularını, yoğun biçimde, belli eder. Utanma, korku, öfke
kıskanma duyguları belirir.
Diğer çocuklara ilgi artar. Onlarla birlikte olmak ister; ancak, yan yana
sürdürülen paralel oyunlar görülür.
Dışkılama konturolü gelişmektedir.
3 - 4 YAŞ
Büyük ve küçük kas aktivitelerinde daha başarılı, daha fazla kontrole
sahiptirler. Daha istekli, ilgili arkadaş canlısı ve daha bağımsızdırlar. Hikaye
dinlemek ve tekrarlamaktan hoşlanırlar. Dikkat süreleri hala çok kısadır. Üç ve
daha fazla kelime içeren (bilgi yelpazesi. net) cümleler kurabilirler. Hala
hatalı konuşmakla birlikte konuşmalar daha anlaşılır şekildedir. 1000 kelime
hazinesine sahiptirler. İki-üç emri arka arkaya yerine getirebilirler. Su köşesi
aktivitelerinden hoşlanırlar.
Zihinsel Gelişim Özellikleri Yapılabilecek Aktiviteler
1.
Üç objeyi seçme ve sayma
a.
Her çocuk için masaya çatal, kaşık, tabak koymalarını isteme
b.
Bahçeden seçerek üç çiçek toplamasını isteme
Dört-altı rengi tanıma ve eşleştirme (önce kırmızı, yeşil, mavi, sarı daha
sonra kahverengi, siyah, turuncu, mor)
a.
Bir daireyi her biri farklı renk olacak şekilde altı eşit parçaya bölme ve
çocuktan bu altı rengi seçerek etrafına yerleştirmesini isteme
b.
Altı tane renkli kutu ve altı tane aynı renkteki fasulye torbaların çocuğa
vererek, uygun renkteki fasulye torbasını uygun kutuya fırlatmalarını sağlama
c.
Bir kutuya 8-10 tane farklı renkte nesne koyarak çocuktan ismi söylenilen
renkteki nesneyi bulmasını isteme
Merdivenleri tek adımlarla çıkabilir.
Tek ayak üzerinde durabilir zıplar; parmak uçlarında yürüme denemeleri
yapar.
Koşmayı daha iyi becerir; köşeleri rahatlıkla döner, hızını artırabilir ve
azaltabilir. Zaman zaman tökezlenir ve düşer.
Ayakkabılarını (genellikle ters) giyebilir; ancak bağcıklarını bağlayamaz.
Basit giysileri giyiyebilir ve çıkarabilir.
Küpleri üst üste koymada ustalaşmıştır. 9-10 küple kale yapabilir. Küpleri
yatay kullanma görülür.
Su dolu bir bardağı taşıyabilir; suyunu içebilir. Çatalla yemek yemeye
baclar. Kaşık kullanmada ustalaşmıştır.
Kağıdı yandan katlayabilir. Gösterildiği halde, genellikle köşe katlaması
yapamaz.
Köceli, dikey çizgiler çizebilir. Bir insanı normal çizemez. Yuvarlak
çizgilere geçiş görülür.
Tuvalet ihtiyacını belirtir. Ancak, zaman zaman, oyuna daldığında ya da bazı
geceler, haber verme gecikebilir.
Yuvarlak, kare, üçgen şekilleri eşleştirebilir;yerine yerleştirebilir;ancak
bu şekilleri çizemez.
Özellikle dilde, bu eşleştirme yeteneği belirgindir. Objeleri kolayca
sınıflayabilir; tanmlayabilir; kıyaslayabilir.
Ana renkleri tanır ve eşleştirebilir.
Durmadan soru sorar.
Uygun olan ve olmayan davranışlarıyla ilgili tepkileri anlayabilir; bunlara
göre kendini yöneltebilir.
Koku ve dokunma farklılıklarını ayırt edebilir.
4 - 5 YAŞ
El
becerileri daha gelişmiştir. Daire ve kare şekillerini kopya edebilir. Vücudun
baş bölümlerinin bulunduğu resimler çizebilir. Büyük parça "yap-boz"ları
yerleştirebilir. Hikayelere başlıklar uydurur ve konuları birbirine bağlar. Blok
ve dramatizasyon köşelerinde oynamaktan çok büyük zevk alır. Çok fazla konuşarak
yetişkinin sabrını dener. Aşağıdaki aktiviteleri yababilir.
1.
İki uzun çizgi çizme
a.
Çocuklarla uzunluğu hakkında konuştuktan sonra renkli kurdeleleri kesmelerini
sağlama
b.
Üç-dört farklı uzunlukta samanı kesme ve onları uzunluklarına göre sıraya
koymalarını sağlama
2.
Dört ve daha fazla sayı sayma
a.
Dört fasulye torbasını seçerek, sayarak fırlatmalarını sağlama
b.
Çocuklardan zıplarken saymalarını isteme
c.
Yemek zamanı arkadaşlarını saymalarını isteme
d.
Kutudan dört kurabiyeyi sayarak almalarını isteme
e.
Meyveyi dört parçaya kesmelerini isteme
f.
Grup kararlarını oylama ve her oyu gösteren bir grafik yaparak oyları sayma
3.
Altı rengi isimlendirme ve tanıma
a.Gün boyunca karşılaştığı nesnelerin renklerini tartışma. Örneğin: Kırmızı
ışık, yeşil ağaç, sarı muz gibi
b.
Bir grup nesneyi renklerine göre ayırma, benzer ve farklılıklarını söyleme
Koşmada daha güvenlidir.
Bir bacak üzerinde daha uzun süre dengede durabilir.Sekemez;bu beceri 5
yaşına doğru görülür.
Top yakalamada becerisi artmıştır. El-göz işbirliği gelişmiştir.
Elini,yüzünü yıkayabilir. Dişini fırçalar.
Kendi başına giyinebilir; düğmelerini ilikleyebilir. Saçını tarar.
Ayakkabısını doğru ğiye; bağcıklarını ancak bir süre sonra bağlayabilir.
Dökmeden bir kaptan diğerine su boşaltabilir. Bloklarla küpleri kullanarak
binalar yapabilir.
Diğer çocuklarla yarışmaya girer
Paylaşabilir.
Öz-yönelim hala yoğun olmakla birlikte başkalarının varlığına ve haklarına
bilinçlenme başlamıştır.
Büyük küçük kavramları gelişmiştir. Ancak"orta"ölçüyü ayırt edemez.
Kağıdı köşeli katlamada hala güçlük çeker, zaman zaman başarır.
Objeleri 4 e kadar sayabilir. Az-çok kavramı gelişmeye başlar.
Birkaç harf yazabilir. Kitap sayfalarını rahatlıkla, tek tek çevirebilir.
Makası kabaca kullanabilir.
Masal dinlemeyi sever. Dikkat süresi 10-15 dk ile değişir.
Üçgen ve kare şekilleri kabaca çizebilir.Artı ve çarpı şekillerini
çizebilir.
İnsan resmini bir baş ve ona bağlı olarak çıkan iki çizgi ile belirterek
çizer. Beden bu çizimde yer almaz.
İki-üç kişilik grup oyunlarına katılır.
Boyda 5-6cm.lik; kiloda 1,5-2.kgr.lık bir artış gösterir.
5 - 6 YAŞ
Motor becerileri daha gelişmekle birlikte harf ve sayıları ters yazabilir.
Durmaksızın konuşur ve sorular sorar. Zaman kavramı ile daha fazla ilgilenmeye
başlar ve saatin akrep ve yelkovanının temel hareketlerini bilir. İlk, orta ve
son gibi pozisyon kavramlarını bilir. Kendi adını yazabilir veya gördüğünde
tanıyabilir. Dikkat süreleri artmakla birlikte yetişkine oranla hala çok
kısadır. Gerçek ile hayali çok zor ayırt edebilirler. Aşağıdaki aktiviteleri
yapabilir.
1.
İsmini tanıma
a.
Çocukların görünmeyen bir yerlerine adlarını yazma
b.
Elbise ve ayakkabı dolabına her bir çocuğun adını yazma (çocuk sizi bunu
yaparken izlemeli)
c.
Çalışmalarına isimlerini yazmaları için cesaretlendirme
2.
Birden yirmiye kadar ezbere sayma
a.
Masada çocukları sayma
b.
Peçeteleri sayma
c.
Tabakları sayma
d.
Çocukların karşılaştıkları materyalleri onlarla sayma
3.
Birden beşe kadar sayıları yazma
a.
Sayıları yazmaları için çocuklara kağıt kalem verme
b.
Tıraş köpüğü vererek çocuğun bunlarla sayıları yazmasını isteme
4.
İlk, orta ve son pozisyonlarını anlama
a.
Hafta içinde ilk, orta ve son kavramını anlamak için temizlik kuyruğunda
çocukların yerlerini değiştirme
b.
Üç araba koyarak ilk, orta ve son hakkında konuşma
Koşma, sekme ve atlamada vücut hareketleri tam bir denge içindedir.
Küçük kas gelişimi ileri düzeydedir. Kalemi rahatlıkla kullanabilir.
Kesme ve yapıştırma etkinliklerine ilgi duyar.
Kare ve üçgen şekilleri rahatlıkla kopye edebilir; ancak, baklava biçiminin
meyilli kenarlarını çizmede, hala güçlük çeker.
Karşılaştırmalar yapabilir. Kendini eleştrebilir.
Çevresini denetlemek ister
İnsan resmini, baş, bacaklar ve ayaklar olarak çizer. Bedenin bu çizimde yer
alması, altıncı yaşa doğru gerçekleşebilir.
Objeleri on'a kadar sayabilir.
Büyüklük küçüklük kavramlarından sonra "orta" "yarım" ve "ikisi arası"
kavramlarındada gelişme görülür.
Olaylarla zamanı birleştirmeye başlamıştır. Sabah ve akşamı bilir.
Televizyonda sevdiği dizinin zamanını hatırlamaya başlar.
Bilgi toplayıcı sorular sorar. Kelimelerin anlamlarını öğrenmek ister.
Basit kelimeleri, özellikle kendi adını kopye etmek iste; deney fırsatı
verildiğinde başarılı olur.
Para ile alış veriş yapabilir.
Düzen duygusu gelişmiştir. Çevresini denetlemek ister. Ayakkabılarının
bağlarını bağlayabilir.
Eksik insan ve eşya resimlerini tamamlayabilir.
Önceleri olduğu gibi korku ile sık sık sarsılmaz. Kendine ve çevresine
güvenir. Gerçek ve hayal arası ayrımı yapmaya başlar.
Yaptığı işin görülüp beğenilmesini ister.
Sosyal uyum için gerekli daavranışları, çevresinde gördüğü örnekleri taklit
ederek, elde eder.
Benlik kavranı iyice gelişmiştir. Özdeşleşmek üzere seçtiğibirey gibi
hareket etmeye özen gösterir.
Boyda 5-6cm.lik; kiloda1,5-2.kgr.lık bir artış gösterir.
6 - 7 YAŞ
Canlı ve coşkulu olduğundan yeni şeylerle yeteneklerini denemeye heveslidir. Bu
nedenle yeni denemelere girmeye çok isteklidir. Okuma yazma ve sayıları kullanma
yeteneğinin ilk adımlarını atabilir. Fakat öğrendikleri şeyler hala gözlemlediği
ve yaptığı şeylere dayalı olup, soyut düşünemezler. Beş yaşa oranla daha
titizlikle üçgen çizebilir, kareyi daha doğru biçimde kopya edebilir.
Nesnelerdeki benzerlikleri ve farklılıkları söyleyebilir. Ortalama 3000 kelime
hazinesine sahiptir. Geçmiş, şimdi ve gelecek zaman kavramları şekillenmeye
başlamıştır.
Ev içi ve dışı etkinliklerde çok canlıdır.
El becerisinin ona sağlıyabileceği olanakları keşfetmiştir.Bloklarla çeşitli
yapılar yapar ve oyunlarında bunları kullanır.
El işi çalışmalarını severek yapar.Rahatlıkla keser; yapıştırı; katlar ve
şekil verebilir.
Top ve ip oyunları yaygındır. Erkek çocukların genellikle top, kız
çocuklarının ise ip oyunlarını yeğledikleri görülür.
Oyunlarda kız-erkek ayrımı görülmeye başlar. Grup oyunlarına istek
artmıştır.
Çizgileri daha gerçekçidir. Bir insan resmini, baş, gövde, kollar ve
bacaklarını belirterek tan çizebilir.
Şekilleri tanır eşleştirebilir. Harfleri kopye edebilir; adını yazabilir.
Kitapta resim boyamayı ve resim yapmayı sever.
Pasif kelime hazinesi ilköğretim için gerekli görülen zenginliğe ulaşmıştır.
Kendi görüş açısından sağ ve sol tarafını ayırt edebilir; ancak, diğer bir
kişinin sağ ve sol kolunu göstermekte güçlük çeker.
Basit alış verişleri rahatlıkla yapabilir; paraları tanır.
Geçmiş,şimdi ve gelecek zaman kavramları, kaba bir biçimde,şekillemeye
başlamıştır.
“REHBERLİK KÖŞESİ BELGELER, ARAŞTIRMALAR, YAZILAR ” SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ