İkinci Yeni Şiiri Nedir? Özellikleri Nelerdir? İkinci Yeni Şairler Kimlerdir?

Türk şiir tarihindeki önemli bir dönemeç olan İkinci Yeni hareketi, 1950'li yıllarda ortaya çıkmıştır. Bu hareket, Garipçiler ve toplumcu gerçekçilerin etkilerinin hâlâ yoğun hissedildiği bir dönemde doğmuştur. Garip akımının getirdiği şiir anlayışına bir tepki olarak ortaya çıkan İkinci Yeni, birçok büyük şair tarafından benimsenmiş ve Türk edebiyatında önemli bir yer edinmiştir.

İkinci Yeni'nin kuramcısı ve isim babası olarak kabul edilen Muzaffer (İlhan) Erdost, “Pazar Postası” gazetesindeki yazılarıyla bu hareketin temellerini atmıştır. İlk başlarda birbirlerinden habersiz şekilde şiirlerini yazan Ece Ayhan, İlhan Berk, Turgut Uyar, Sezai Karakoç, Cemal Süreya, Edip Cansever gibi şairler, 1956'dan itibaren Pazar Postası'nda eserlerini yayımlamaya başlamış ve İkinci Yeni hareketinin belirginleşmesini sağlamışlardır.

Bu dönemin şairlerinin eserlerinde gözlemlenen şiirsel değişim, zamanla bir hareket niteliği kazanmış ve Muzaffer Erdost'un "İkinci Yeni" başlıklı yazısıyla bu hareket resmen adlandırılmıştır. Daha sonra Ülkü Tamer, Tevfik Akdağ, Yılmaz Gruda, Kemal Özer, Özdemir İnce, Nihat Ziyalan, Alim Atay, Seyfettin Başçılar, Ercüment Uçar gibi şairler de bu harekete katılmış ve İkinci Yeni'nin etkisi altında eserler vermiştir.

İkinci Yeni, Türk şiirinde önemli bir kırılma noktası oluşturmuş ve var olan şiir anlayışlarını yerle bir etmiştir. Şairler kapalı, anlaşılması güç, soyut ve akıl dışı bir dille eserlerini kaleme almışlardır. Bu anlayışlarında dünya edebiyatının etkileri de büyüktür; özellikle Dadaizm, Letrizm gibi akımların yanı sıra Varoluşçuluk düşüncesi ve Fransız gerçeküstücülerinin etkileri belirgindir.

İkinci Yeni'nin ortaya çıkışında ve gelişiminde, sanat ve dil anlayışlarındaki alışılmışın dışındaki tutumları nedeniyle eleştiriler de gelmiştir. Bazı eleştirmenler, bu şiirleri "Soyut Şiir", "Anlamsız Şiir", "Kapalı Şiir" gibi isimlerle tanımlamıştır. Hareketin bireyci ve toplumdan uzak bir tutum sergilediği eleştirileri de yapılmıştır.

Ancak İkinci Yeni, Türk şiirine yeni boyutlar kazandırmış ve sonraki kuşakları da etkilemiştir. Dilin alışılmış kalıplarını yıkmak, sözdizimini zorlamak, değiştirmek ya da bozmak gibi ortak özellikler taşıyan bu şairler, Türk edebiyatının çağdaş ve özgün bir atılımını gerçekleştirmiştir.

İkinci Yeni Şiiri Özellikleri

·        İkinci Yeni şiiri, Türk edebiyatının önemli akımlarından biridir ve pek çok özelliğiyle diğer akımlardan ayrılır. Bu akım, dil ve anlam konularında geleneksel kabulleri reddeder ve okuyucunun hayal dünyasını zenginleştirmeyi amaçlar.

·        İkinci Yeni şairleri dilin sınırlarını zorlarlar. Mantık kurallarını bir kenara bırakarak Türkçenin bilinen kalıplarını yıkıp yeni anlam katmanları oluştururlar.

·        Şiirler, âdeta "şiir için şiir" anlayışını yansıtır; yani anlamın değil, duygunun öne çıktığı bir anlatım tarzı benimsenir.

·        Dilin kullanımında da dikkat çeken noktalar vardır. Garipçilerin günlük dil anlayışına tepki olarak İkinci Yeniciler dilde özgünlüğe önem verirler.

·        Sıra dışı kelime grupları, türetilmiş kelimeler ve şaşırtıcı isim-sıfat tamlamalarıyla dilin sınırlarını genişletirler.

·        Ayrıca alışılmış deyimleri farklılaştırarak dilin yaratıcı potansiyelini ortaya koyarlar.

·        İkinci Yeni şiirinde noktalama işaretlerinin reddedilmesi, anlamı tamamlanmayan cümlelerin kullanılması gibi özellikler de dikkat çeker.

·        Bu durum, şiirin anlamın ötesinde bir estetik deneyim sunma amacını yansıtır. Şairler, imgeye kapıları sonuna kadar açarlar ve sözcüklerin çağrışımlarla derinleşen değerini vurgularlar.

·        Şehirli insanın iç dünyası, bireyin yalnızlığı ve çevreye uyumsuzluğu gibi temalar İkinci Yeni şiirinin merkezindedir.

·        Bu şiir anlayışında toplumsal sorunlara dair pek fazla vurgu bulunmaz zira şiirin odak noktası kişisel deneyimler ve duyguların ifadesidir.

·        Uyak ve ölçü gibi geleneksel şiir unsurları da İkinci Yeni'de değişir. Şiirde ahenk, serbest bir yapıya sahiptir ve musiki ile anlatım zenginliği ön plandadır. Halk şiiri ve folklor öğelerinden uzak durularak, şiirin özgünlüğü ve estetik değeri vurgulanır.

İkinci Yeni Şairleri

Ece Ayhan, İlhan Berk, Turgut Uyar, Sezai Karakoç, Cemal Süreya, Edip Cansever, Ülkü Tamer, Yılmaz Gruda, Kemal Özer, Seyfettin Başçılar, Ercüment Uçarı, Turgay Gönenç, Ahmet Oktay, Ergin Günce