İkinci Yeni Şiiri, İkinci Yeniciler, Özellikleri, Temsilcileri

İkinci Yeniciler, Garip şiirine ve Toplumcu Gerçekçi şiire karşı çıkarak kendi özgün dil ve anlatım tarzlarını ortaya koymuşlardır. Bu grupta yer alan en önemli temsilciler Edip Cansever, İlhan Berk, Cemal Süreyya, Turgut Uyar, Sezai Karakoç, Ülkü Tamer ve Ece Ayhan’dır.

Bu şairler, günlük konuşma dilinin şiirde kullanılmaması gerektiğini belirtmişler ve yeni bir şiir dili yaratma amacı taşımışlardır. Şiirde imge, anlam kapalılığı ve çağrışım önemli bir yer tutmuş, Sürrealizm ve dadaizm akımlarından etkilenmişlerdir. Şiirin kendi içinde bir anlam ve estetik taşıması gerektiğini vurgulayarak “Şiir, şiir içindir" anlayışıyla ele almışlardır. Toplumsal konuları şiirden uzak tutarak daha çok bireysellik ve bilinçaltını yansıtmaya yönelmişlerdir.

İkinci Yeniciler, sözcüklere yeni anlamlar kazandırarak ve ahenkli bir dil kullanarak şiirlerinde musiki ve anlatım zenginliği sağlamışlardır. Şiiri müzik ve resimle ilişkilendirerek görsel ve işitsel unsurları bir araya getirmişlerdir. Noktalama işaretlerini kullanmışlar ancak büyük-küçük harflere önem vermemişlerdir. Kapalı ve soyut bir anlatım tarzı benimsemişlerdir.

İkinci Yeniciler, Garipçiler gibi ortak bir hareket değildir; daha çok bağımsız şairlerin benzer bir çizgide şiirler yazmasıyla oluşmuş bir akımdır. İçsel ve bireyci bir anlatım tarzını benimseyerek Türk şiirine yeni ve zengin bir perspektif kazandırmışlardır.

İkinci Yeni Şiiri Özellikleri

·        İkinci Yeni Şiir Akımı, Garip hareketine bir tepki olarak ortaya çıkmıştır.

·        Manifestosuz Bir Hareket: İkinci Yeni, Garipçilerin aksine herhangi bir manifesto etrafında toplanmamıştır. Şairler, bireysel arayışlar ve sezgileriyle eserlerini oluşturmuşlardır.

·        Çeşitlilik ve Benzerlik: İlk dönem İkinci Yeni şairleri, birbirlerinden oldukça farklı eserler vermişlerdir. Ancak zamanla benzerlikler ortaya çıkmış ve belirli özellikler ve kurallar şekillenmeye başlamıştır.

·        Eleştiri ve İsim Babası: Eleştirmen Muzaffer İlhan Erdost'un Pazar Postası'nda yazdığı bir yazı ile İkinci Yeni'nin ismi ortaya çıkmıştır.

·        Dış Etkiler: İkinci Yeni şairleri, Birinci ve İkinci Dünya Savaşları döneminde ortaya çıkan dadaizm, sürrealizm ve varoluşçuluk akımlarının tesiri altında kalmışlardır.

·        Dil ve Biçim: Şiirlerinde alışılmamış bağdaştırmalara ve söz sanatlarına yer veren İkinci Yeniciler, şiirin biçimine önem vermişler ve dilin kalıplarını yıkmaya çalışmışlardır.

·        Hayal Gücü ve Çağrışımlar: Şairler, şiirlerinde hayal gücüne ağırlık vermiş ve çağrışımlarla dolu estetik bir dünya yaratmışlardır.

·        Anlam ve İmge: Anlam bakımından zengin ve imgeye dayalı bir şiir anlayışı benimseyen İkinci Yeniciler, akıl dışı imgelere ve bilinçaltına odaklanmışlardır.

·        Şiirde Konu ve Anlam: Şiir yazarken belirli bir konuyu anlatma amacı gütmeyen İkinci Yeniciler, şiirin yazılmasının ardından anlamların açığa çıkacağını savunmuşlardır.

İkinci Yeni Şiirinin Sanatçıları

Cemal Süreya

q Cemal Süreya, İkinci Yeni hareketinin önde gelen şairlerinden biridir ve aynı zamanda bu akımın önemli kuramcıları arasında yer alır.

q Onun şiirleri, İkinci Yeni'nin temel özelliklerini taşırken aynı zamanda geleneğe de saygı duyar.

q Şiir anlayışını ironik bir bakış açısıyla ifade eden Süreya, "Şiir anayasaya aykırıdır." diyerek şiirin mantık ve düzenle bağdaşmayacağını vurgular.

q Ancak bu, onun şiirdeki derin bilgi birikimini ve yoğun imgelerle sentezini engellemez.

q Süreya, toplumsal gerçekliği ve çevresini ironik bir üslupla ele alırken Orhan Veli geleneğinden etkilendiğini göstermiştir.

q Ancak zamanla nükteli söyleyişin etkisi azalmış ve daha soyut bir ifade tarzına yönelmiştir.

q Sanatçı, şiirlerinde hareket hâlindeki her şeyi ve insanın yaşamının farklı yönlerini anlatmıştır.

q İlk dönemlerinde biçime önem verirken sonraları insanî temalara ağırlık vermiştir.

q Aşk ve cinsellik konularını da özgün bir şekilde işlemiş, bu da onun eserlerine derinlik kazandırmıştır.

Eserleri:

q Şiir Türü: Üvercinka, Göçebe, Beni Öp Sonra Doğur Beni, Sevda Sözleri, Sıcak Nal

q Düzyazı Türü: Oluşum’da Cemal Süreya, Papirüs’ten Başyazılar, Güvercin Curnatası

q Mektup Türü: On Üç Günün Mektupları

Turgut Uyar

q Turgut Uyar, 1947'de ilk şiiriyle edebiyat dünyasına adım atmıştır.

q Eserlerinde çeşitli evrelerden geçmiştir. Başlangıçta yaşamın yansımalarını konu edinen şair, ilerleyen yıllarda insanın iç dünyasını ele almıştır.

q Şiirlerinde toplumsal yapı ve geleneklerle çatışan bireylerin portreleri sıkça yer alır.

q Uyar'ın şiirlerinde dikkat çeken bir özellik, dizelerinin uzunluğudur. Bu uzun dizeler, şiir ile düz yazı arasındaki sınırları bulanıklaştırarak yeni bir anlatım tarzı oluşturmuştur.

q İkinci Yeni hareketinin öncülerinden olan Uyar, bu akımın temel özelliklerini taşımış ve geliştirmiştir.

q Sanatçı, ilerleyen yıllarda ise kapalı anlatımı benimseyen şiirler kaleme almıştır.

q Bu kapalı anlatımın içerisinde daima bir yücelik duygusu ve derinlik mevcuttur. Özellikle "Arz-ı Hâl"deki eserlerinde geleneksel şiir unsurlarını kullanarak yeni bir ifade biçimi denemiştir.

q Uyar'ın şiirlerindeki imge gücü, çağrışımlar, soyutluk ve kapalı anlatım, onun eserlerini benzersiz kılan özelliklerdir.

Eserleri:

q Şiir Türü: Arz-ı Hâl, Türkiye’m, Tütünler Islak, Her Pazartesi, Kayayı Delen İncir, Dün Yok Mu?

q İnceleme: Bir Şiirden

Sezai Karakoç

q Sezai Karakoç, İkinci Yeni akımında önemli bir yere sahip olan ve kendine özgü imgelerle, mistik ve İslamî içerikleri işleyen bir şairdir.

q Din ve inanç konularını işleyerek fizik ötesi kaygıları aşan Karakoç, şiirlerindeki kapalı anlatımı ve karanlık imajlarıyla da dikkat çeker.

q Özellikle ölüm ve kadın konularına sıkça yer vermesiyle tanınan şair, şiirlerinde bir ülke düşler ve bu ülkede gül kurtarıcı bir imge olarak karşımıza çıkar.

q Karakoç'un eserlerinde kullandığı kutsal kitaplardaki kıssaları çağdaş bir dille okuyucuya sunması, modern Fransız şiiri ve dinsel kaynaklardan beslenmesi onun geniş bir bilgi birikimine sahip olduğunu gösterir.

q İlk başlarda hece ölçüsüyle yazdığı şiirlerde daha sonra serbest ölçüye yönelen şair, edebiyatımızın unutulmaz aşk şiiri olarak kabul edilen "Mona Rosa" ile geniş kitleler tarafından tanınmıştır.

q Özellikle "Mona Rosa" şiiri, uzun yıllar kitap hâline getirilmemesine rağmen fotokopiyle çoğaltılarak milyonlarca kişi tarafından okunmuş ve büyük bir ilgi görmüştür.

Eserleri:

q Şiir Türü: Hızır’la Kırk Saat, Taha’nın Kitabı, Gül Muştusu, Körfez, Şahdamar, Sesler, Ayinler, Çeşmeler, Leyla ile Mecnun, Ateş Dansı, Alın Yazısı Saati, Monna Rosa, Karayılan

q Çeviri Şiir: Batı Şiirlerinden, İslâm’ın Şiir Anıtlarından

q Deneme Türü: Medeniyetin Rüyası Rüyanın Medeniyeti Şiir, Dişimizin Zarı, Eğik Ehramlar

q Röportaj Türü: Tarihin Yol Ağzında

Ece Ayhan

q Ece Ayhan, İkinci Yeni hareketinin öncülerinden olan şairimizdir.

q Şiir anlayışı ve dil kullanımıyla kendine özgü bir tarz geliştirmiş, edebiyat dünyasına yeni bir soluk getirmiştir.

q Ayhan, şiirin anlaşılsın ya da anlaşılmamasıyla ilgili birçok kez yorum yapmış ve ona dair farklı bir bakış açısı sunmuştur. Ona göre şiir, bir hayal sanatıdır ve bu sanatın en önemli yanı, okuyucunun zihninde farklı imgeler oluşturabilmesidir.

q Dilin olanaklarını sonuna kadar zorlamış, sıra dışı kelimeler ve cümleler kullanarak okuyucunun alışık olduğu kalıpları yıkmıştır.

q Söz dizimindeki farklılıklar ve kitap adlarındaki yadırgatıcı ögeler, Ayhan'ın şiir anlayışının birer yansımasıdır.

q İkinci Yeni hareketinin biçim ve içerik açısından en özgün şairlerinden biri olarak Ayhan'ın şiirleri; aklın sınırlarını zorlayan, sürrealist bir atmosfer yaratır.

q Karanlık bir bakış açısıyla insanın iç dünyasına ve toplumsal meselelere derinlemesine bakar.

q Ayhan, İkinci Yeni döneminin kavramsal çerçevesine alternatif bir yaklaşım getirerek "Sivil Şiir" kavramını ortaya atmış ve bu tarzı kullanmıştır.

q Sivil şiirde sıkı bir yapı, etik bir bakış açısı ve marjinallik (sıra dışılık) vurgulanmıştır. Bu, Ayhan'ın edebiyata ve topluma bakışının bir yansımasıdır.

q İsviçre'de yaşadığı dönemde, anı ve günlüklerini "Defterler" adıyla yayımlamış olan Ayhan, bu metinlerinde de yaratıcı bir dille deneyimlerini ve düşüncelerini aktarmıştır.

Eserleri:

q Şiir Türü: Kınar Hanım’ın Denizleri, Bakışsız Bir Kedi Kara, Ortodoksluklar, Devlet ve Tabiat, Yort Savul, Çok Eski Adıyladır, Sivil Şiirler, Son Şiirler

İlhan Berk

q İlhan Berk’in şiir anlayışı, değişik evrelerden geçmiş ve çeşitli ödüller almıştır.

q İkinci Yeni hareketinin etkisi altında olmasına rağmen Berk’in şiirlerinde folklora ait unsurlar da bulunmaktadır.

q Şiirlerinde geçmiş, mitoloji ve zengin çağrışımlar ön plana çıkar ve her şeyi kendine özgü bir bakış açısıyla yorumlar.

q Sanatında, dilinde ve anlayışında sürekli bir değişim içinde olan Berk, "Şiir anlam için yazılmaz" görüşünü ısrarla savunmuştur.

q Bu yaklaşımıyla soyut şiiri uç noktalara taşımış ve edebiyatta yeni ufuklar açmıştır.

q İlhan Berk’in eserlerinde gündelik yaşamın sahneleri sıkça tasvir edilir.

q Zamanla nesre yaklaşan bir üslubu olmuştur.

q Zengin çağrışımlar, anlamsız ifadeler ve yoğun telmihler (hatırlatma) Berk’in şiirlerinde sıkça karşımıza çıkan ögelerdir.

Eserleri:

q Şiir Türü: Güneşi Yakanların Selamı, İstanbul, Günaydın Yeryüzü, Türkiye Şarkısı Köroğlu, Galile Denizi, Çivi Yazısı, Otağ, Âşıkane, Taşbaskısı, Şenlikname, Atlas, Kül, İstanbul Kitabı, Kitaplar Kitabı, Delta ve Çocuk, Galata, Güzel Irmak, Pera, Avluya Düşen Gölge, Çok Yaşasın Sayılar…

Ülkü Tamer

q Ülkü Tamer, edebî kariyerine 1954 yılında Kaynak dergisinde yayımlanan "Dünyanın Bir Köşesinden Lucia" adlı eseriyle adım attı.

q Şiirlerini daha sonra Kaynak, Pazar Postası, Yeditepe, Yeni Dergi, Papirus, Sanat Olayı gibi önemli dergilerde okuyucularla buluşturdu.

q 1967'de ise Yeditepe Şiir Armağanı'nı kazanarak yeteneğinin kabul gördüğünü bir kez daha kanıtladı.

q Ülkü Tamer'in şiirlerinde çocukluk duyarlılığı belirgin bir şekilde hissedilir.

q Şiirlerinde zamanla halk şiirlerinin etkisiyle derinlik ve toplumsal duyarlılık da artmıştır.

q Zülfü Livaneli'nin seslendirdiği "Memik Oğlan" ve "Güneş Topla Benim İçin" eserlerinin sözleri ona aittir.

Eserleri:

q Şiir Türü: Soğuk Otların Altında, Gök Onları Yanıltmaz, Virgülün Başından Geçenler, İçime Çektiğim Hava Değil Gökyüzüdür, Yanardağın Üstündeki Kuş

q Öykü Türü: Alleben Öyküleri

q Anı Türü: Yaşamak Hatırlamaktır

Edip Cansever

q Edip Cansever, şiir hayatına 1944 yılında başlamıştır.

q Özellikle şehir hayatının dinamiklerini ve insanın iç dünyasını işlediği eserleriyle tanınır.

q İlk şiirleri, Nokta adlı dergide yayımlanmıştır ve bu dönemde, şehir yaşamının serüvenlerini konu edinmiştir.

q 1954 yılından sonra ise Cansever, soyut şiire doğru bir yönelim göstermiştir.

q Dize alışkanlığını kırarak öyküleme, tasvir ve diyaloglar üzerine kurulu şiirler kaleme almıştır.

q Ayrıca tiyatro sanatından da etkilenerek eserlerinde sahnelemeye uygun anlatım tekniklerine sıkça başvurmuştur.

q Özellikle "Nerde Antigone", "Tragedyalar" ve "Çağrılmayan Yakup" gibi eserleri tiyatral bir dil ve anlatım zenginliğiyle dikkat çeker.

q Divan şiiri geleneğinden de izler taşıyan Cansever, resim sanatının ifade olanaklarından da yararlanmıştır.

q Ancak siyasi konulara ya da toplumsal yönelimlere pek değinmemiş, daha çok bireyin iç dünyasındaki çatışmaları ve yabancılaşma hissini ele almıştır.

q Varoluşçuluk akımının etkisi altında olan sanatçı, insanın dünya karşısındaki konumunu sorgulayan ve düşünsel derinliği olan şiirler kaleme almıştır.

Eserleri:

q Şiir Türü: İkindi Üstü, Dirlik Düzenlik, Yerçekimli Karanfil, Umutsuzlar Parkı, Petrol, Nerde Antigone, Tragedyalar, Çağrılmayan Yakup, Kirli Ağustos, Sevda ile Sevgi, Şairin Seyir Defteri

q Düzyazı: Gül Dönüyor Avucumda, Şiiri Şiirle Ölçmek