Kinaye Sanatı Nedir, Özellikleri Nelerdir? Kinaye Söz Sanatı Örnekleri

Kinaye sanatı, edebiyatın incelikli ve derin anlam yüklü bir alanını oluşturur. Kökeni beyân tabirinden gelen bu sanat, sözlük anlamında "bir şeyi bir şeyle örtmek" olarak tanımlanır. Ancak edebiyat bağlamında kinaye, bir sözcüğün gerçek anlamının dışında mecazlı olarak kullanılmasıdır. Yani, sözün mecaz anlamıyla ifade edilmek istenen duygu veya düşünce aktarılır.

Kinaye sanatı, genellikle şiir ve atasözlerinde sıkça görülür. Kinaye sanatıyla ilgili dikkat edilmesi gereken nokta, sözün gerçek ve mecaz anlamının ustaca bir şekilde bir araya getirilmesidir. Bu da yazarın dil bilgisi ve edebî yeteneğiyle doğrudan ilişkilidir.

Kinaye Örnekleri

Örnek: “Bulamadım kendime dünyada mekân/Nerede bir gül bitse etrafı diken”

·        Güllerin etrafında diken olup olmadığı değil, güzel olan her şeyin beraberinde sorun getirdiği manası vardır.

Örnek:

·        İşleyen demir pas tutmaz.

·        Ateş düştüğü yeri yakar.

Bu atasözlerinde de hem gerçek hem de mecaz anlam bulunmaktadır. Yani kinaye söz sanatı kullanılmıştır.

Örnek:

·        Bazen düze çıkar yolun
 Düz bir yolda bulunmak anlamında (gerçek anlam)
 İşleri yolunda gitmek anlamında (mecaz anlam)

Kinaye ile Mecaz Arasındaki Fark

Kinaye ve mecaz, edebî sanatların önemli unsurlarıdır ve genellikle birbirleriyle karıştırılırlar. Aslında aralarında belirgin farklar bulunmaktadır.

·        Mecaz sadece mecazî anlamı ifade ederken kinayede gerçek anlamın yanı sıra mecaz anlam da kullanılır ve her iki anlam da doğru kabul edilir. Bu nedenle bir şiirde ya da yazıda karşılaşabileceğimiz karmaşa, genellikle bu ayrımın net bir şekilde anlaşılamamasından kaynaklanır.

·        Örnek olarak "külü bol" deyimini ele alalım. Bu ifade, cömert anlamına gelir ve genellikle insanlar bunu cömertlik olarak yorumlar. Ancak bu ifadenin aynı zamanda kişinin gerçekten de külünün bol olabileceği bir bağlamda kullanılabileceğini de unutmamak gerekir.

·        Benzer şekilde, "Senin için yanıyorum" ifadesindeki "yanmak" kelimesi mecazî bir anlam taşır çünkü gerçek anlamda birinin alev alması mümkün değildir.

·        Bu açıklamalar ışığında kinayenin mecazdan farklı olarak gerçek anlamı da içinde barındırdığını ve bu yönüyle daha geniş bir kullanım alanına sahip olduğunu söyleyebiliriz.

Kinaye Sanatı Şiir Örnekleri

·        “Ömrüm oruç geçti bayram etmedim

             Mevlâ’m ayak vermiş bir gün gitmedim 

             Çok ham yetiştirdim kendim yetmedim

             Kayadan su almak dile kolaydır”

·        Bir bağ ki viran ola 

             İçi dikenle dola

             Ayıklamak neylesin

             Ateşle yanmayınca (Yunus Emre)

·        Koyun meler kuzu meler

            Sular hendeğine dolar

            Ağlayanlar bir gün güler

            Gamlanma gönül gamlanma (Karacaoğlan)