Münacat Nedir? Özellikleri Nelerdir? Dîvan Edebiyatında Münacat Örnekleri

Dîvan edebiyatında münacat; Allah'a yönelme, dua etme, af dileme gibi manevi istekleri dile getirirken nazım biçimleriyle kaleme alınır. Özellikle dîvan ve mesnevi nazım biçimlerinde sıkça rastlanır.

Münâcât kelimesi, Arapça kökenli olup "fısıldamak" anlamına gelir. Bu terim, aslında bir sırrı paylaşma, yakarma ve tazarruda bulunma anlamını taşır. Dîvan edebiyatında münâcât, tevhitlerden sonra gelir ve bu geleneğin oluşmasında önemli bir rol oynar.

Dîvan edebiyatında münâcât örnekleri, farklı şairler tarafından kaleme alınmıştır. Mesela, Kutadgu Bilig gibi ilk eserlerde müstakil münâcât parçaları olmasa da tevhid bölümlerinde münâcât özellikleri taşıyan beyitler yer alır. Bu eserlerdeki münâcât, Allah'a yönelişin ve manevi arayışın ifadesidir.

Hoca Ahmed Yesevi'nin Dîvan-ı Hikmet'i de Türk edebiyatında önemli bir münâcât örneğidir. Bu eser, derin tasavvufî anlamlarla dolu olan münâcât bölümüyle dikkat çekmiştir. Yesevi'nin samimi dil ve içten duygularla kaleme aldığı bu bölüm, Türk edebiyatında münâcât geleneğinin zenginleşmesine katkı sağlamıştır.

Münacat Yazan Şairler

·        Alî Şîr Nevâî

·        Ahmed-i Dâî

·        Şeyhî

·        Muhibbî

·        Fuzûlî

·        Adlî

·        Bahtî

·        İsmetî

·        Azmizâde Hâletî

·        Nefî

·        Naîlî

·        Nevres

·        Esrar Dede

·        Yûnus Emre

·        Dede Ömer Ruşenî

·        Kemâl Eşrefoğlu Rumî

·        Ümmî Kemâl

·        Niyâzî Mısrî

·        Seyyid Nizâmoğlu

·        Sezâi-yi Gülşenî

·        Kuddûsî

Her biri kendi döneminde edebiyata önemli katkılarda bulunmuş, münacat türünde eserler vererek Türk edebiyatına zenginlik katmıştır. Münacat, Tanrı'ya yöneltilmiş duaların yer aldığı bir edebî türdür. Bu şairlerin münacatları, dinî duyguları ve ruhani derinliği ustalıkla ifade etmeleriyle bilinmektedir.

Münacat Örnekleri

Örnek 1

“Yâ Rab hemîşe et lutfunu reh-nümâ mana

Gösterme ol tarîki ki gitmez sana mana

Kat’eyle âşinâluğum andan ki gayrdur

Ancak öz âşinâlarun et âşinâ mana

Bir yolda sâbit et kadem-i i’tibârumı

Kim reh-ber-i şerî’at ola muktedâ mana

Yok mende bir amel sana şayeste ah eger

A’mâlüme göre vere adlün cezâ mana

Havf-i hatâda muztaribem var ümîd kim

Lutfun vere beşâret-i afv-i hatâ mana

Men bilmezem mana geregin sen hakîmsen

Men’eyle verme her ne gerekmez sana mana

                                                                      (Fuzûlî)

Örnek 2

“Allah adın zikr idelüm evvelâ

Vâcib oldur cümle işde her kula

Allah adın her kim ol evvel ana

Her işi âsân ide Allah ana

Allah adı olsa her işin öni

Hergiz ebter olmaya anun som

Her nefesde Allah adın di müdâm

Allah adıyla olur her ış temam

Bir kez Allah dise aşk ile lisân

Dökülür cümle günah misl-i hazân

İsm-i pakın pâk olur zikr eyleyen

Her murada irişür Allah diyen

                    (Süleyman Çelebi)

Örnek 3

“Hudâyâ Hudâlık sana yaraşır

Nitekim gedâlık bana yaraşır

Çü sensin penâhı cihan halkının

Kamudan sana iltica yaraşır.

Şeh oldur ki kulluğun etti senin

Kulun olmayan şeh gedâ yaraşır

Şu dil kim mâriz-i gamındır senin

Ana zikrin ile şifâ yaraşır.

Şu kim dürr-i gufrânın almak diler

Der-i gamın bahrine âşnâ yaraşır

Eğerçi ki isyanımız çok durur

Sözümüz yine ‘Rabbena’ yaraşır

                         (Sultan II. Beyazıt)