Fecr-i Âtî Edebiyatı, Özellikleri ve Fecr-i Âtî Edebiyatı Sanatçıları

Fecr-i Âtî Beyannamesi, Türk edebiyatının önemli bir dönüm noktası olan edebî bir bildiridir. Bu beyanname, Fecr-i Âîi topluluğunun oluşumunu ve amaçlarını net bir şekilde ortaya koymaktadır.

Fecr-i Âtî topluluğu, 20 Mart 1909 tarihinde Babıâli’deki Hilal gazetesinin matbaasında bir araya gelerek kurulmuştur. Topluluğun öncülerinden olan Ahmet Haşim, Tahsin Nahit, Ali Canip, Yakup Kadri, Fuat Köprülü gibi sanatçılar, ilk toplantılarında yeni bir topluluk oluşturma kararı almışlardır.

Topluluk, Ahmet Haşim’in önerisi olan “Sina-yı Emel” ismini benimsememekle birlikte Faik Ali Ozansoy’un teklifi olan “Fecr-i Âtî” ismini kabul ederek adlarını bu şekilde belirlemişlerdir. Başkanlık görevine ise en yaşlı üye olan Faik Ali Ozansoy seçilmiştir.

Fecr-i Âtî topluluğu, Servet-i Fünun dergisinin 930. sayısında yer alan bir haberle kuruluşunu duyurmuştur. Bu duyuruyla birlikte topluluk, “Sanat, şahsi ve muhteremdir.” ilkesini benimsediklerini açıkça ifade etmiştir.

Fecr-i Âtî Beyannamesi, Türk edebiyatında ilk kez bir edebî topluluğun kendisini tanıttığı bir beyannamedir. Bu beyanname; topluluğun sanat anlayışını, hedeflerini ve değerlerini açıkça ortaya koyarak Türk edebiyatının geleceğine önemli bir yön vermiştir.

Fecr-i Âtî Topluluğu Amaçları

Fecr-i Âtî topluluğu, Türk edebiyatına ve sanatına büyük katkılarda bulunan bir hareketti.

·        Hedefleri arasında dil, edebiyat ve sanatın ilerlemesine odaklanmakla birlikte aynı zamanda genç yetenekleri keşfetmek ve onları bir araya getirmek amacını güdüyordu.

·        Batı'daki önemli eserleri Türkçeye kazandırarak edebiyatımızı zenginleştirmeyi hedefleyen topluluk, açık fikirli tartışmalarla da kamuoyunu aydınlatmayı amaçlıyordu.

·        Ayrıca Türk edebiyatını Batı edebiyatıyla yakınlaştırmak ve benzer topluluklarla iletişim hâlinde olmak da öncelikleri arasındaydı.

·        Fecr-i Âtî Kütüphanesi adı altında bir yayın serisi oluşturarak edebiyat konularında konferanslar düzenleyerek kültürel alanda önemli bir rol oynamayı amaçlamışlardır.

Fecr-i Âtî Şiiri Özellikleri

·        Fecr-i Âtî şiiri, "Sanat, sanat içindir." görüşünü benimseyen bir akımdır.

·        Bu akımın özellikleri arasında öncelikle "tabiat ve aşk" temalarının sıkça işlenmesi gelir.

·        Şiirler duygusal ve romantik bir hava taşırken tabiat tasvirleri gerçeklikten uzak ve subjektif bir nitelik taşır.

·        Genellikle aruz ölçüsü kullanılan şiirlerde "kulak için kafiye" anlayışı esas alınmıştır.

·        Ayrıca sone ve terza-rima gibi nazım şekilleri sıkça tercih edilmiş, serbest müstezat nazım şekli ise daha da geliştirilmiştir.

·        Fransız edebiyatı örnek alınmış; sembolizm parnasizm ve empresyonizm akımlarından etkilenilmiştir.

·        Dil ve üslup açısından Arapça ve Farsça kelimelerle yüklü, ağır ve süslü bir dil kullanılmıştır.

·        Bu anlamda Ahmet Haşim, Fecr-i Âtî şiirinin önde gelen isimlerindendir ve bu akıma ölümüne dek bağlı kalmıştır.

·        Şiirlerde müzikalite ve ahengi öne çıkaran bir sanat anlayışı hâkimdir.

·        Servet-i Fünûn'a benzeyen bu topluluk, Mehmet Emin Yurdakul'un öncülüğünde başlayan dilde sadeleşmeye ilgi göstermemiştir.

Fecr-i Âtî Edebiyatı Özellikleri

1.      Fecriati, Servet-i Fünûn hareketine karşı ortaya çıkmış olsa da sanat anlayışı bakımından Servet-i Fünûn’un devamı olmaktan öteye geçememiştir.

2.      Bu topluluk, "Sanat kişisel ve saygıdeğerdir" görüşünü benimseyerek kendilerini ifade etmiştir.

3.      Ayrıca edebiyatın ciddiyetini ve önemini vurgulayarak halka anlatılması gerektiğine inandılar.

4.      Sanatın, kendi içinde bir amaç taşıdığına dair ilkeye de bağlı kaldılar.

5.      Batı, özellikle Fransız edebiyatı, Fecriati'nin ilham aldığı kaynaklardan biriydi.

6.      Romantizm, sembolizm, empresyonizm ve parnasizm gibi akımlardan etkilendiler.

7.      Bu etkiler; onların süslü, sanat dolu ve ağır bir dil kullanmalarına yol açtı.

8.      Gerçeklerden uzak tabiat tasvirleriyle daha çok duygu ve estetik odaklı bir anlatım tarzını benimsediler.

9.      Tiyatro alanında da aktif bir ilgi gösterdiler ve edebiyat dünyasında bir topluluk olarak öne çıktılar.

10. Türk edebiyatında ilk edebî topluluk olarak bilinmektedir ve beyanname yayımlayan ilk topluluk oldular.

11. Aruz ölçüsü, serbest müstezat, sone ve terza-rima gibi nazım biçimlerini sıklıkla kullandılar.

12. Roman ve hikâyelerinde ise realizm ve natüralizm akımlarından etkilendiler.

13. Fecriati, Servet-i Fünûn ile Millî Edebiyat arasında bir köprü işlevi gördü. Bu sayede Türk edebiyatının dönemler arasında geçişini sağladılar ve kendilerine özgü bir iz bıraktılar.