Naat Nedir? Özellikleri Nelerdir? Dîvan Edebiyatında Naat Örnekleri

Naat, İslam Peygamberi Hz. Muhammed'i övmek ve niteliklerini dile getirmek amacıyla kaleme alınan şiirlerdir. Kelime kökeni itibarıyla "övmek" ve "methetmek" anlamlarına gelir. Bu tür şiirleri yazanlara na’t-gü, bu şiirleri dinsel törenlerde seslendirenlere ise na’t-han denir. Arif Nihat Asya'nın "Naat" adlı eseri, bu edebî türün nadide örneklerinden biridir. Peygamber sevgisini ve onun yüceliğini zarif bir dille anlatan naatlar, İslam edebiyatının önemli bir parçasını oluşturmuştur.

Naat Özellikleri

1.      Naat, Hz. Muhammed’in vasıflarını överek anlatan şiirlerdir. İslam edebiyatının önemli bir türü olan naatlar, peygamber sevgisinin ve saygısının en güzel ifadelerinden biridir.

2.      Naat türünün ilk örneğini, Arap edebiyatında Ka’b bin Züheyr vermiştir. Bu önemli eser, "Hırka Hadisesi" olarak da bilinen olayla ilişkilendirilir ve "caize geleneği"nin başlangıcı sayılır.

3.      Fars edebiyatında ise Hâkim-i Senayi, Nizami, Attar, Sadi-i Şirâzi ve Hüsrev-i Dihlevî gibi büyük şairler, naat türünde önemli eserler vermişlerdir.

4.      Arap edebiyatında "medhiyye", Fars edebiyatında "sitayiş" olarak adlandırılan bu tür, Türk edebiyatında "naat" olarak bilinmektedir.

5.      Türk edebiyatındaki ilk naat örneği, Yusuf Has Hacib’in yazdığı Kutadgu Bilig adlı eserde yer almaktadır. Ancak Türk edebiyatının en meşhur naat örneği, Fuzûlî’nin Su Kasidesi’dir. Fuzûlî, bu eseriyle naat türünün zirvesine ulaşmıştır.

6.      Naatlar genellikle kaside nazım biçimiyle yazılmıştır.

7.      Kaside, klasik edebiyatın önemli bir formu olup genellikle övgü ve methiyeler için kullanılır.

8.      Bunun yanı sıra mesnevi biçiminde yazılmış naat örnekleri de bulunmaktadır.

9.      Mesnevi, her beytin kendi içinde kafiyeli olduğu uzun manzum eserlerdir.

10. Bazı şairler, çok sayıda naat yazdıkları için “Na’ti” unvanıyla anılmıştır. Bu unvana sahip olan şairlerin başında Nâzim gelmektedir.

11. Nâzim’in, tamamı naat türündeki manzumelerden oluşan bir dîvanı vardır ve kendisi Türk edebiyatında en çok naat yazan sanatçıdır.

12. Ayrıca Nahifî’nin 788 beyitten oluşan Hicretü’n Nebi adlı mesnevisi, naat türünde yazılmış müstakil bir eser olarak öne çıkar.

13. Naatlar, Hz. Muhammed’e duyulan sevgi ve saygının edebi bir ifadesidir.

14. İslam dünyasında Arap, Fars ve Türk edebiyatında önemli bir yere sahip olan bu tür, peygamberin yüceliğini ve güzelliklerini anlatırken aynı zamanda dinî ve manevi duyguları pekiştirir.

Naat Örnekleri

Su Kasidesi

Saçma ey göz eşkden gönlümdeki odlara su
Kim bu denli dutuşan odlara kılmaz çare su.

Âb-gûndur günbed-i devvâr rengi bilmezem
Yâ muhît olmış gözümden günbed-i devvâra su.

Zevk-i tigünden acep yoh olsa gönlüm çak çak
Kim mürûr ilen bırağur rahneler dîvâra su.

Vehm ilen söyler dil-i mecrûh peykânun sözin
İhtiyat ilen içer her kimde olsa yara su.

Suya virsün bâğban gülzârı zahmet çekmesün
Bir gül açılmaz yüzün tek virse bin gülzâra su.

...

Dest-bûsı ârzûsıyla ger ölsem dostlar
Kûze eylen toprağum sunun anunla yâra su.

Serv ser-keşlük kılur kumrî niyâzından meger
Dâmenün duta ayağına düşe yalvara su.

Tînet-i pâkini rûşen kılmış ehl-i âleme
İktidâ kılmış tarîk-i Ahmed-i Muhtâra su.

...

                                                       (Fuzûlî)

Örnek 2

Ya Habiballah resul-i halık-ı yekta tüyi,
Ber güzin-i Zülcelali pak-ü bihemta tüyi;

Nazenin-i Hazret-i Hak sadr-ü bedr-i kâinat,
Nur-i çeşm-i Enbiya çeşm-i çerağ-i ma tuyi;

Der şeb-i Mi’rac bude Cebrail ender rikab,
Pa nihâde ber ser-i nüh künbedi hazra tüyi;

Ya resulallah tü dani ümmetanet acizend,
Rehnüma-yi acizani bi ser-ü bi pa tüyi;

Servi bostan-i risalet nev behar-i ma’rifet,
Gülbün-i bağ-ı şeriat sünbül-i bala tüyi;

Şemsi Tebrizi ki dared na’ti Peygamber ziber,
Mustafa vü Mücteba an seyyid-i ala tüyi.

(Mevlevî Dergâhı’nda okunan bir naat)