Teşhis ve İntak Sanatı Nedir, Özellikleri Nelerdir? Teşhiş ve İntak Sanatı Örnekleri

Teşhis ve intak, insan dışındaki varlıklara insan özellikleri vererek onları kişileştirme ve konuşturma yeteneği verir. İnsanın duygusal zenginliği, çevresine ve diğer varlıklara da bu duyguları yansıtma eğilimini beraberinde getirir. Dolayısıyla insanı saran duygular, çevresindeki varlıkları da etkiler ve onlara insan benzeri özellikler kazandırır.

Teşhis, bir varlığı insan gibi betimlemeyi ifade eder. Örneğin, bir hayvanın veya bitkinin insana benzetilerek ona insan duyguları ve özellikleri yüklenmesi, teşhis sanatının temelini oluşturur. İntak ise bu sürecin bir adım ötesidir; heyecanın etkisiyle bu kişileştirilmiş varlıklar artık konuşmaya başlarlar. Yani intak sanatı, varlıklara insan özellikleri vermenin yanı sıra onları konuşturma yeteneğiyle de ilgilidir.

Bu sanatlar genellikle masallar, destanlar ve fabllar gibi eserlerde sıkça kullanılır. Özellikle Doğu kültüründe, "Kelile ve Dimne" gibi ünlü eserlerde bu sanatların etkisi güçlüdür. Günümüzde ise bu sanatlar modern dünyanın en yeni yapımları olan çizgi filmlere de yansımıştır. Çizgi filmler, teşhis ve intak sanatlarını kullanarak büyük ilgi görmektedir. Bu sanatların temeli, kelime ve anlam oyunlarına dayanır. Varlıklara insan özellikleri yükleyerek onları konuşturmak, bu sanatların zenginliğini ortaya koyar.

Teşhis (Kişileştirme) Sanatı

Teşhis, insan dışındaki canlı veya cansız varlıklara insan özellikleri kazandırma sanatıdır. Bu süreçte, insanlara ait nitelikler diğer varlıklara aktarılarak onlara kişilik kazandırılır. Teşhis, mecâzi bir anlatım tekniği olarak kullanılır ve genellikle benzetme veya kapalı istiare şeklinde gerçekleştirilir.

İnsanlar, hayvanlar, bitkiler veya cansız varlıklar arasında benzerlikler kurularak derin anlamlar ortaya çıkarılır. Örneğin, bir dağın gücü ve kararlılığı insan nitelikleriyle özdeşleştirilerek ona kişilik kazandırılabilir. Ya da bir çiçeğin zarafeti ve inceliği insan duygularına benzetilerek ona da kişisel özellikler atfedilebilir.

Teşhis Sanatı Örnekleri

q “Ben öpmeden önce yanakların

              Varsın teller, tüller, duvaklar öpsün”

Bu dizelerde “teller, tüller, duvaklar” kişileştirilmiştir.

q “Renkler başkalaştı gün ortasında

              Koyu bir karanlık öptü denizi.”

Yukarıdaki dizelerde “öpmek” özelliği karanlığa aktarılmıştır. İnsana ait olan bu davranış, farklı bir varlığa yüklenmiştir.

İntak (Konuşturma) Söz Sanatı

İntak sanatı; varlıkları, insan dışındaki diğer canlıları veya cansız nesneleri konuşturma sanatı olarak tanımlanır. Bu sanat formunda, varlık önce kişileştirilir ve ardından gerektiğinde konuşturulur. İntak sanatında genellikle teşhis sanatı da bulunur. Ancak her teşhis sanatında intak sanatının olması gerekmez. Masallar ve fabllar, intak ve teşhis sanatlarının en sık rastlanan örnekleridir. Bu tür eserlerde hayvanlar, bitkiler veya diğer nesneler insan özellikleriyle donatılarak konuşturulabilir.

İntak sanatı, sanatçının hayal gücünü ve yaratıcılığını kullanarak varlıkları insanlaştırmasını ve onlara konuşturma yetisi kazandırmasını gerektirir. Bu şekilde, doğaüstü veya fantastik hikâyelerde kullanılan karakterlerin gerçekçi bir şekilde temsil edilmesi sağlanır. İntak sanatı; edebiyat, tiyatro ve diğer sanat dallarında sıkça kullanılan bir tekniktir. Sanatçılar, bu yöntemi kullanarak okuyucuları veya izleyicileriyle duygusal bir bağ kurmayı ve eserin içeriğini daha etkili bir şekilde iletmeyi amaçlarlar.

İntak Sanatı Örnekleri

q “Kurnaz tilki sesini yumuşatarak ona

              Dedi ki: ”Kardeşciğim artık dostuz;

              Müjde getirdim sana, in de öpüşelim

              Barış oldu hayvanlar arasında.”

Bu örnekte kurnaz tilkinin konuşması, “intak” sanatı örneğidir.

q “Küçük bir çeşmeyim yurdumun

              Unutulmuş bir dağında,

              Hiç kesilmeyecek suyum

              Yıldızların aydınlığında,

              Boyuna akar dururum.”

Yukarıdaki bu dizelerde çeşmenin konuşturulması ile “intak” sanatı uygulanmıştır.