Sahilname Nedir? Özellikleri Nelerdir? Dîvan Edebiyatında Sahilname Örnekleri

İstanbul'un pek çok özelliği Klasik Türk şiirine konu olmuştur. Bunlardan biri de Boğaziçi sahilleri ve bu sahillerde yer alan sahil beldeleridir. Boğaziçi'nin iki yakasında yer alan ve kıyıda iskelesi bulunan sahil beldelerini işleyen bu manzumelere "sahilname" adı verilir.

İlk sahilname, şair Mustafa Fennî tarafından yazılmıştır. Mesnevî nazım şekliyle kaleme alınan ve toplamda 63 beyit olan bu sahilnamede, Galata'dan başlayarak Boğaziçi'nin iki yakasında, birkaç istisna dışında, iskelesi olan sahil beldeleri ele alınır. Bir diğer önemli sahilname ise yine 18. yüzyıl şairlerinden İzzet Efendi'ye aittir. İzzet Efendi'nin sahilnamesi, Fennî'ye nazire olarak yazılmış olup benzer vezinde ve beyit sayısında kaleme alınmıştır. Bu eserde de sırasıyla sahil beldeleri çeşitli özellikleriyle işlenmiştir. Ancak İzzet Efendi sahilnamesini, Fennî'den farklı olarak kaside nazım şekliyle yazmıştır. Sahilname geleneğini başlatan Fennî, aynı zamanda bu geleneğin prensiplerini de belirlemiştir. Bu iki manzumeden yola çıkarak sahilnameler için şu tanım yapılabilir: "Klasik edebiyat nazım şekillerinden biri olan ve aruz ölçüsüyle yazılan, Galata'dan başlayarak sırasıyla İstanbul Boğazı'nın Rumeli ve Anadolu yakası sahil beldelerini ele alan şiirlerdir."

Sahilname Örnekleri

Örnek 1

Kırılur üstine uşşâk o gözi bâdâmun

Zer-i mahbûb ile Fındıklı’ya çek al kâmun

Biz Hicâz eylesek uşşâka o şeh-nâz eyler

Uymaz âhengine erbâb-ı Tarabya neyler

                                                               (Nedim)

Örnek 2

Tıfl iken sana hırâm-ı bedi‘ öğretdiği-çün

Dilerüm Hak’dan anı kim o Beşiktaş olsun

                                                            (Fennî)

Örnek 3

Düldül-i nâze süvâr olsa o şûh-ı yektâ

Atı oynağı olur sâha-i Haydarpaşa

                                                     (Fennî)

Örnek 4

Âb-ı dîdem tükedüp hep benim ol çeşm-i gazâl

Bir Kurıçeşme’ye döndü gözümüz kalmadı âb

                                                           (İzzet Efendi)